editorial 2_15_1.jpg

Un di e cambionan proponi den e ley pa haci cambio den nos Codigo Civil ta trata e adicion na articulo 1613X, den e capitulo di labor, di dos elemento cu ta encera excepcion riba e prohibicion general di cera contracto laboral pa tempo cortico. Na e cuatro excepcionnan existente desde introduccion di e cambio na 1992, ministro encarga cu labor tabata desea di añadi e excepcionnan nobo, cu tabatin como meta e posibilidad di contrata persona cu un handicap of un persona hoben. Despues di rechaso fuerte pa parti di e sindicatonan, e ministro mes a dicidi di kita e proposicion for di mesa. Naturalmente mester oficialisa esaki den un nota di cambio cu mester bay parlamento. Mirando e stop momentaneo di henter e proceso di tratamento di e proyecto di ley pa motibo di e conocido amienda encuanto derecho pa pareha di mesun sexo, lo tin tempo suficiente pa haci esaki.

Banda di e hecho cu e sindicatonan a logra convence e ministro cu e cambionan proponi no tabata bon pensa, e pregunta cu no ta haci awor ta con efectivo e introduccion di e prohibicion pa contracto di corto duracion a resulta desde su institucion na aña 1992. Pa trece den nos memoria e cambio den Codigo Civil di e tempo aya, aki un resumen cortico. Mirando e problemanan cu tabatin na Aruba e tempo aya cu contracto di corto duracion, bao insistencia di e sindicatonan a trece un limitacion den Codigo Civil pa contracto cortico. A bin un prohibicion general, pero cu cuatro excepcion cu ta: si ta trata di un proyecto limita; si ta trata di reemplaso temporal di un empleado, pa enfermedad o embaraso por ehemplo; si ta trata trabao di temporada (seizoensarbeid); y si ta trata di trabao chikito y iregular. Riba esaki anto lo mester a bin cu dos excepcion mas, uno ora ta trata di contrata un persona cu handicap, y ora ta trata di un persona hoben. Parce cu e sindicatonan tin miedo cu e cambio lo hiba na abuso, pero di otro banda awor no tin estimulo tampoco.

Algun aña pasa den e deliberacionnan pa yega na un serie di cambio den leynan laboral, a discuti tambe e abolicion completo di e prohibicion aki, en bista tambe cu e otro paisnan den Reino no conoce e areglo aki. Tambe e argumento tabata cu e introduccion den ley laboral di limitacion di diferente contracto cortico tras di otro, tabata haci e reglanan bao di 1613X innecesario. Oposicion fuerte e tempo ey di banda di e sindicatonan a haci cu no a pasa pa aboli e areglo. Awor e proposicion nobo lo a hiba nos den e direccion contrario, añadiendo dos posibilidad mas na esunnan existente pa traha un contracto cortico.

Mester bisa cu e punto di bista di e sindicatonan den cierto sentido tabata valido. Ta falta e base di investigacion serio pa por conclui cu stimulacion di empleo bao di persona cu handicap o di hoben no por tuma luga di otro manera cu via ley. Ley en berdad mester sirbi como ultimo remedio ora cu otro instrumento di maneho no a resulta suficiente. Esey ta implica cu otro tipo di programa, por ehemplo via incentivo den forma di subsidio, rebaho di cierto impuesto, etc. no a logra duna e resultado desea. Te na e momento aki nos no a tende di ningun programa di estimulo asina y ta recomendabel pa cana e caminda ey prome. Banda di esey sin embargo nos mester puntra nos mes, si e ley aki desde 1992 realmente a sirbi e proposito pa cual a introduci esaki.

E practica desde 1992 a bira cu ta e trahado local so por ehemplo tabata haya trabao di ‘high season’ pa tres o cuatro luna, mientras e trahado stranhero, bao di nos leynan tabata haya un contracto pa tempo indefini y un permiso di un aña. Cu consecuencia cu ta net e trahado stranhero ta haya prioridad den dunamento di trabao permanente. E problema ta sinta den e hecho cu no ta existi e permiso di temporada pa e trahado stranhero, cu bao di un supervision adecua ta drenta y sali pa algun luna. Aki por mira cu na luga cu e ley yuda pa protege e trahado local, el a sali mas perhudica ainda. E otro condicion di contracto bao di un proyecto tabata diseña pa permiti traha cu contracto cortico por ehemplo den construccion, asina cu den e sector aki no a cambia practicamente nada y un gran parti di sector di construccion ta traha cu contracto temporal pa cada proyecto.

Resumiendo henter e situacion manera el a keda awor, nada no a cambia, nos a keda cu un ley cu ta bay haci 25 aña di inefectividad y ta bon cu no a añadi e dos articulo mas na e ley aki. En todo caso e caminda indica ta pa e ministro concerni bin cu un programa di incentivo, unda ademas por considera hinca esaki den un proyecto, loke ta cay bao di un excepcion existente caba.