“Ta tempo di eleccion y e momento anto pa trece plan dilanti pa San Nicolas. Durante gran parti di e periodo di gobernacion no ta tende tanto pero cu keintura di eleccion den curpa, e proyectonan ta cuminza bin.” Esey pa hopi di nos lo ta un promer reaccion ora nos scucha e plan di ministro encarga cu Transporte y Sector Primario, manera presenta na Staten den un reunion informativo. Sin embargo, lo ta bon pa no cuminza di biaha cu expresa duda, pero tuma e tempo pa analiza bon kico e plannan pa haci San Nicolas un hub di distribucion pa companianan global manera Amazon y Ali Baba por significa. Esaki por duna bida na un puerto di container y na otro facilidad importante, manera e accesibilidad di Aruba a traves di e cantidad grandi di aerolinea cu ta bula riba nos isla?

Ban supone cu di e banda ey tin perspectiva. Segun e declaracion di e mandatario Aruba lo a keda elegi como un di e tres islanan den Caribe cu lo bay sirbi como hub. Ta menciona cu un hub sigur ta Puerto Rico, otro ta sea Bahamas o Barbados. Esaki di biaha ta duna un impresion di kico nos ta papiando: si tin dos centro di distribucion den norte di e arco Caribense, anto Aruba lo ta un subhub pa…, ki parti di e region? Sin cu nos kier ta negativo, esaki ta haci nos corda e proyecto di LNG, unda supuestamente mester establece un centro di distribucion di LNG na Aruba, pero ora nos a bay analisa bon kico ta e perspectivanan, nos a ripara cu nos ta e ‘Johnny come lately’ den Caribe pa loke ta LNG, y cu tin diferente otro isla den nos region cu años atras ya a cuminza traha den e materia aki. Den e caso ey tambe nos no mester conta cu e parti norte di Caribe, pasobra nan tin nan distribuidornan caba.

Esaki ta implica cu e proyecto aki no tin perspectiva? No, pero manera semper nos no por duna un opinion valido, si nos no ta dispuesto pa confronta tur proyecto cu un mirada critico; esun cu pasa e test, pabien, y esun cu no ta mustra perspectiva, nos sa pakico e no ta merece apoyo y esfuerzo. Laga nos purba mira e asunto di e banda ey, y pa esey nos mester contempla San Nicolas cu un mirada mas amplio. Talvez, si e bira realidad, e proyecto di un subhub pa distribui producto pa e companianan grandi aki, no ta causa un revolucion economico den San Nicolas, pero kico mas tin cu hunto por bira algo?

Pa logra e vista mas amplio ey, nos mester enfoca un rato riba kico region di Caribe ta, relaciona cu loke nos alrededor ta haciendo. Un factor importantisimo den nos region ta e canal di Panama, cu te awor y pa hopi tempo mas ta bay ta e pasahe unico entre Atlantico y Pacifico. Comercio mundial pa hopi tempo lo keda defini pa e fluhonan di mercancia entre Asia – China, Corea, Hapon, Taiwan, Vietnam, entre otro – y continente Mericano y Europeo. E congestion na Panama, a pesar di e ampliacion di e canal, a conduci na e plan Chines pa un canal nobo na Nicaragua, cu tin varios aña stanca y cu no ta mustra cu lo ta bay tin e opcion aki disponible. Esey ta aumenta e posibilidadnan den nos region pa fungi como subhub di container, pero otronan ta trahando riba esaki pa varios aña caba. China a logra haya un hub propio na Jamaica, Bahamas tambe a amplia Freeport bastante, Republica Dominicana ta den e mercado aki, igualmente Cuba (zona franca di Mariel).

Na 2013, Camara di Comercio di Aruba a tene un seminario unda a presenta e posibilidadnan pa un waf di container, unda tin tecnicamente e posibilidadnan pa ancra tres barco di e tamaño mas grandi disponible di actualidad na mes momento. A sigui varios aña unda no tabatin voluntad politico pa haci un estudio di e factibilidad di e opcion aki. Si a hacie, y e conclusion tabata cu no tin perspectiva, anto nos tabata sa e tempo ey caba cu no tin nada di haya ey. Sin embargo, nos sistema gubernamental no ta traha asina; ta haci solamente loke e mandatario di turno manda haci, y nada mas. No tin planificacion strategico cu no ta mara completamente na un cierto gobierno.

Awor, si puntra nos ki indicacion tin cu nos por tin perspectiva eynan, nos lo por referi na un di e cuatro compania local cu Citgo a lanta poco aña pasa, cu tabatin den su metanan tambe explota un puerto di container pa importacion/exportacion…Un refineria tabatin mester di esey? O talvez nan tambe tabata mira e posibilidadnan cu a keda scondi den e añanan ey? Kico ta e preguntanan cu a keda na e momento aki? Uno ta si e plan actual di gobierno ta contempla solamente e gigantenan aki di distribucion, banda di dos otro hub den nos region. O si ta mira un perspectiva mas amplio pa distribucion di carga den e decadanan nos dilanti, basa riba e papel cu Caribe ta hunga den e fluho mundial di carga. Nos ta spera cu aki tin algo mas cu e proyecto di ‘fast ferry’.