E resumen di aña 2018 di Banco Central publica den e dianan aki bao di e nomber “State of the Economy” ta duna algun conclusion bon cla. Desaroyo den turismo tabata e parti positivo cu a yuda carga e otro desaroyonan menos positivo. E tabata fuerte bastante pa carga e rumbo negativo di e di dos mercado turistico mas importante, cu tabata Venezuela. Y tambe otro aspecto manera e confiansa debil di banda di consumidor y empresario, principalmente pa e medidanan fiscal cu gobierno a tuma na mita di 2018, cu e aumento di BBO/BAZV/BAVP.

A proposito, e consumo real mes a bay atras durante aña pasa, un señal fuerte cu mas medida fiscal di banda di gobierno no necesariamente ta percura pa proporcionalmente mas entrada gubernamental, pasobra e consumo ta na su limite. Nada nobo, hopi di nos lo bisa; esey nos tabata sa caba. Hende ta tene cuenta den tienda pasobra na caha bo mester paga mas. Esey ta berdad, pero e posicion cu nos tabata aden na fin di 2018, tin su relacion cu con cos ta sigui e aña aki. Y aki ta surgi algun preocupacion.

E señalnan cu ta haya te awor pa prome seis luna di 2019 no ta indica un crecemento economico debil, mientras e inflacion genera aña pasa cu e medidanan tuma ta sigui influencia e inflacion di e aña aki tambe. Esaki por resulta den un aña unda tin un crecemento nominal modera, mientras cu inflacion ta percura pa caba aña practicamente sin crecemento real (di GDP). Esey ta mal noticia principalmente pa esnan cu un entrada modesto, cu no lo mira nan posibilidad di consumo crece, a menos cu tin oportunidad pa crece pasando pa empleo miho paga. Pero esaki naturalmente no ta conta pa e mayoria. Y ainda nos no a yega na esun cu mas ta preocupa nos y esey ta gobernacion. Aki tin algun desaroyo cu no por keda sin trece dilanti. Por ehemplo, nos Oficina di Estadistica (CBS) a logra calcula e cuentanan nacional di 2011 te 2018, un trabao atrasa cu awor si a logra. Di esaki ta resulta cu nos GDP tabata substancialmente mas halto cu loke tabata pensa y cu loke Banco Central tabata calcula, den ausencia di e cifranan di cuenta nacional; ta p’esey nan ta indispensable.

Asina nos por mira cu den e periodo menciona nos tabatin mas di Afl. 2.000 miyon (dos biyon) mas na GDP acumula cu nos tabata kere… Awor ta surgi naturalmente algun pregunta interesante. Manera: si e GDP tabata asina mas halto cu nos tabata pensa anteriormente, esey ta implica anto cu entrada di diferente impuesto di gobierno a keda leu atras compara cu loke e mester tabata? Ningun cifra di impuesto no tabata indica cu tabatin hopi mas andando, aunke e no tabata enteramente visible? Pa bisa berdad, nos tabatin algun ocasion cu nos a mira entrada bastante mas halto cu normal, manera e ‘salto’ den BBO na 2017, cu tabata mas di 10% mas cu na 2016. E problema ta keda cu parti di esey por tabata bin di miho coleccion di parti di e departamento concerni e aña ey. Asina nos a mira tambe aumento fuerte den loonbelasting na 2017 y 2018, unda tambe no automaticamente mester conclui cu tur esaki ta producto di mas empleo, cu na su turno lo ta indica mas actividad economico.

Punto ta, cu nos no tin un imagen completo di kico a pasa den e añanan ey, cu supuestamente economia lo a opera hopi miho cu nos a kere, pero esey no a keda refleha den caha di gobierno. Por conclui cu den e ultimo añanan, a base di e cifranan nobo aki di GDP, cu entrada di impuesto di gobierno ta na alrededor di 19 – 20% di GDP. Si nos compara esaki cu e cifranan di aña 2010, unda gobierno a haya Afl. 1072,3 miyon na impuesto,mientras cu e GDP tabata Afl. 4279,- miyon loke ta duna un porcentahe di 25% di GDP cu supuestamente a bay pa caha di gobierno…

Awor, cu esaki nos ta apoya aumento di impuesto pa gobierno yega na e porcentahe di 25% di GDP atrobe? Esey sigur cu no, pasobra manera ta constata caba, e consumo ta sufriendo caba bao di e peso di e actual regimen, di cual a bisa, pa loke ta e aumento di BBO/BAZV/BAVP cu e lo ta algo temporal. Nos no tabata kere e storia ey na cuminsamento caba, y awor mucho menos. Nos por mira den e cifranan di 2018 y di prome mita di 2019, cu e aumento aki a logra compensa pa entrada di otro impuestonan cu ta bayendo atras, motibo pa cual nos no ta mira ta con ta bay termina e medida aki. Di mes tambe e parti di BAZV ta mustra sumamente necesario pa permanentemente compensa e gastonan creciente di nos seguro medico general.

Nos conclusion ta anto, cu si no tin un crecemento considerable, den termino nominal y real na 2019, di berdad gobierno mester cuminsa mira e banda di su gastonan, loke tambe ta parce un disco raya, pero p’esey no menos relevante. Nos por conclui cu atrobe, of ainda, cu Aruba ta bay bon, a pesar di gobernacion?