Aunke tin hopi opinion negativo encuanto e organo di supervision CAft, nos por ta contento cu un cos: tin mas transparencia danki na nan. Por ehemplo, aunke nos no a mira nada ainda di presupuesto 2022, y normalmente lo dura varios luna tambe promer nos haya sa su contenido, ya caba nos a haya e cifranan general di esaki, plus opinion di e organo supervisor riba e documento financiero clave aki. For di e cifranan presenta, cu ta aparece den un articulo separa den e edicion aki, por saca varios conclusion. Uno ta cu, despues cu a tende varios comentario tocante e necesidad pa presenta un presupuesto balanza pa 2022, aparentemente Hulanda a bay di acuerdo pa posterga e exigencia aki te 2023. Di otro banda, gobierno di Aruba lo no ta di acuerdo cu esaki tampoco, pasobra den e presupuesto multi-anual presenta (te 2026) ta anuncia deficit den cada aña. Y tambe ta anuncia aumento di gasto di personal, contra e acuerdo di e protocol cu ta obliga gobierno di Aruba pa baha gasto structuralmente. En todo caso, cuminza atende e debe acumula lo mester inicia den e añanan despues, pa e gobierno cu lo t’ey pa e tempo ey. Y te na e fecha ey e debenan lo sigui acumula te mas di 6.000 miyon florin. Ta dificil pa kere cu e creacion di debe extra aki lo ta conta cu aprobacion di Hulanda, asina ta cu pronto lo por tende mas di esaki.

Pero e situacion alrededor di presupuesto no ta e problema mayor na e momento aki. E clabo grandi ta e controversia entre Hulanda y e tres islanan autonomo encuanto e ley di COHO, y pa Aruba ademas e otro ley di Reino, di supervision financiero, cu mester reemplaza e protocol cu a firma na november 2018, y cu ta vence e siman aki. Como cu e ley di supervision no lo keda cla pronto, y e otro proyecto di ley (COHO) tampoco, esaki lo implica cu pa e presupuesto 2022 no tin criterio acorda. Esey tabata e trasfondo di e protocol nobo, cu supuestamente lo mester a cubri e periodo entre awor y e entrada na vigor di e ley di Reino pa supervision financiero na Aruba. Aki e versionnan ta varia, dependiendo di ken bo ta kere, nos promer ministro o e secretario di estado saliente. Esun ta bisa cu ta inaceptable un protocol nobo “sin fecha di vencimento” y e otro ta bisa cu ta trata di un protocol pa cubri e periodo te cu e ley referi bin na vigor. Ademas el a expresa cu a propone despues un protocol pa tres aña, cu Aruba lo a rechaza tambe, dunando e actual ‘patstelling’ for di cual lo mester sali den e proximo luna.

Nos a tuma nota di e indignacion di parti di nos promer ministro pa e proposicion di e protocol sin fecha ey, cu segun e mandatario Hulanda a propone. E indignacion por ta genuino, pero nos a keda cu un simple pregunta: Kico ta e utilidad (‘nut’) pa Hulanda di un protocol ‘pa eternidad’ si nan tin na caminda un ley di Reino encuanto supervision financiero, cu cual Aruba a bay di acuerdo caba, cu ta bay pone Aruba bao di un regimen di supervision financiero similar na esun di 2010 pa e dos otro islanan? O acaso gobierno di Aruba lo ta desea di para e proceso ey tambe? E intencion ta pa no reconoce mas cu tin un necesidad pa supervision financiero? Si esey ta e caso, anto nos tin un par di pregunta mas. Por ehemplo: pakico awor cu nos situacion financiero ta mas grave cu nunca, ta pensa den e direccion aki, mientras cu segun e intencion di gobierno den e proximo añanan no ta bay baha gasto, al contrario, nos ta bay surpasa seis mil (6.000) miyon florin di debe publico? E mero intencion expresa den e presupuesto multi-anual entrega hunto cu presupuesto 2022 ta papia pa su mes: “Nos ta sigui gasta, anto kico,”? ta parce e pregunta desafiante. Hasta e 6,3% di reduccion di salario cu kier elimina ta hinca caba den e presupuesto 2022, sin cu tin un aprobacion Hulandes. Nada straño cu e conseho di CAft ta pa kita esaki (18 miyon florin) di e presupuesto. Y nos ta keda corda e comentario di secretario di estado Knops: Si bo tin alrededor di 300 miyon di deficit, placa cu mester bay fia ainda, pakico ta priminti hende cu ta duna nan salario back? E splicacion ey nos no a haya ainda, y e lo no bin tampoco. Pero esey no ta asina relevante, pasobra finalmente den e situacion financiero actual, no ta Aruba ta ‘call the shots’. Mester aprobacion Hulandes pa fia den exterior, y lo no ta asina simple pa haya 300 miyon florin fia, sigur no riba mercado interno.

Y fuera di esey, ta keda e asunto di e mas di 900 miyon florin cu Aruba a fia caba di Hulanda, y e mas di 600 miyon cu mester te cu 2026, segun gobierno di Aruba mes. Y ademas, supervision financiero no mester ta via consenso; e por tambe via imposicion. Gobierno di Aruba ta hunga ‘hardball’; e adversario tambe. Djis puntra e partido rival kico a pasa cu nan na 2014 y 2015.