Den temponan dificil actual, nos tambe ta pensa riba nos Arubianonan bibando den exterior. Con ta bay cu nan y kico ta nan experiencia den e momentonan aki? E prome storia den e serie aki ta di e Arubiano, Arturo Desimone, kende ta biba na Spaña.

“Mas tanto mi ta dedica na skirbi den varios forma, y haci arte visual. Mi a publica ensayonan enfocando principalmente riba politica y critica di arte; dos buki di poema y dibuho a aparece recientemente na Reino Uni y den edicion bilingue na Argentina. Mi prome exhibicion ‘solo’ di dibuho a tene inauguracion na november-december 2018 den un galeria na Amsterdam. Naci y cria na Aruba, mi a muda na edad di 21 aña. Mi mama ainda ta biba na Aruba. Maske mi no a anticipa esaki, manera hopi Arubiano prome mi a emigra na Hulanda, unda mi a studia ‘estudio religioso y politica’ pa un periodo na Utrecht. Despues mi a residi pa periodonan na Tunisia y mas largo na Argentina, unda tambe mi tin famia.

E aña aki mi a bay biba na Spaña cu speransa di mehora mi dominio di e idioma y pa duna presentacion di buki di e prome traduccion na Spaño di mi buki di poema mas reciente, ‘La Amada de Tunez’ den ciudad di Cuenca y den Islas Canarias. Ainda mi tabata den proceso di haya un apartamento na Andalucia, hibando mi pertenencianan den maleta, na momento cu estado Spaño a anuncia algun di e medidanan di epidemia mas pisa na Europa.

Tur hostel a keda bashi y cera. Mi a termina dependiendo di Airbnb na Cordoba (e ciudad unda mi tabatin plan di muda). Na Cordoba, e lockdown a causa mas panico, y tabata parce pio cu Malaga, unda mi ta awo. Mi ta kere esaki ta en parti pasobra Cordoba ta un ciudad hopi bieu. Eynan, historia y memoria di crisis den pasado, cu plaga y cuarentena, ta keda presente, un residuo den cultura di Cordoba, manera e sedimento di e riu Guadalquivir.

Estilo Arabe-medieval di e ciudad bieu di Cordoba no a cambia drasticamente durante e siglonan, cu hopi fontein, santuario y cas di baño antiguo di un tempo den cual hende activamente tabata pensa di plaga y con pa preveni esaki. Botica chikito cu e signo ‘Botica’ ta marca cada skina. Unda mi a keda den e ciudad bieu, despues di bahada di solo, muhenan lo aparece den nan bentana y balcon cu flor, y cuminsa aplaudi. Prome mi a pensa cu esaki tabata un forma di kibra silencio y monotonia, tabata parce casi un protesta – e sorto di comportamento cu bo lo spera den un prison. Te hasta e di tres of cuatro dia, mi a ripara cu nan tabata felicitando otro pa bon comportamento den adapta na e cuarentena. “Mas fuerte!”

For di cuminsamento, Spañonan tabata parce hopi dispuesto pa cumpli cu ley marcial: bisti mondkapke, sjaal y glove; obligando otronan pa haci mescos. Mi bisiña den e edificio bieu tabata un hoben timido cu a muda di cas di su famia pa miedo di infeccion. Hende rond di mi den e edificionan aki tabata informando riba otro na nan doño di cas, acusando otro di kibra regla, hopi biaha usando WhatsApp pa manda reporte. Otro huesped den e residencia a scucha mi combersacion via video online cu un circulo di escritor – ami y otronan a papia criticamente di medidanan autoritario di cierto pais. Mi bisiña a yama e manager, gritando y temblando, kende a bin confronta mi, dunando mi instruccion pa obedece e spiritu di e lockdown aki. E morto entre mas tanto pashent bieu ta, obviamente, alarmante. Y e falta di preparacion di sistema di salud sin finanzas, cu asina tiki cu nos compronde di e malesa, ta parce di a tira nos tur bek den formanan medieval di respuesta.

Mi tabata sorprendi na momento cu, despues di busca un warda di polis pa casi un ora den cayanan di bario Juderia, mi a haya un borchi chikito pega cu tape cu autoridadnan a colga riba nan porta, anunciando (den letra colorido) cu pa motibo di pandemia, agentenan di polis tambe tabata kedando cas.

E interupcion total di un pais den cual mi ta nobo y stranhero, a proba tanto interesante como dificil, hasta si mi sa e idioma y cultura. Awo mi ta warda na Malaga, pa ta cera di aeropuerto asina cu biahe internacional keda rehabilita. Na Malaga, mi ta comunica mas cu hende: e fruteria, e carniceria, e panaderia – e unico tiendanan cu ta habri otro cu botica y supermercado. Malaga, na e costa, ta parce mas e temperamento trankil di e Arubiano, maske Malagueños ta parce mas locuaz. Ta parce mi un crisis hopi moderno, na momento cu den un pais Catolico iglesianan ta cera nan porta den Semana Santa mientras peregrinonan ta para den rij di procesion pa supermercado na su luga.

Mi ta haya falta di elementonan di bida na Aruba (lama, entre hopi otro). Un dokter Surinameño cu mi conoce, kende ta biba na Europa, a bisa mi via telefon di un ‘corona hotline’ cu Aruba Huis a habri na Den Haag – cu tabata zona prometedor. Na Oranjestad tin cas di mi infancia, inhabita, actualmente mesun bashi cu e caya den cuarentena. Mi a pensa mi lo por pasa e emergencia aki, cu un bon reki di buki; e hardin cu sombra, frangipane y hibiscus. Pero esun cu a contesta e Aruba-Corona-phone cu disculpa a splica cu mi no lo cualifica pa e ultimo vuelo di repatriacion. E gobierno actual a dicidi pa limita e cantidad di Arubiano cu por cualifica pa e ultimo vuelonan di regreso for di Hulanda: lo acepta unicamente Arubiano actualmente registra como residiendo activamente na Aruba, y cu unicamente tabata di vakantie na Europa ora a keda pega. A pesar di a nace y crece na Aruba, y tin un potencial adres pa cumpli cu cuarentena (y awo pega), mi no a cualifica pa motibo di un factor administrativo.

Mientras tanto, ta parce cu casi tur otro hende cu tin e paspoort di un cierto pais Europeo ainda por a exigi derecho di vuelo di repatriacion bou circunstancianan similar. Na luga di bolbe, mi mester a ta flexibel, improvisando aki na Spaña den e teritorio nobo y restringi aki.”