Recientemente, dia – di februari, tabata Dia Internacional di Lenga Materno, institui pa Nacionnan Uni. A inicia esaki pa subraya importancia di idioma materno den desaroyo y educacion di e persona individual. Un fecha cu a celebra aki tambe di diferente angulo y cu ta mustra riba e importancia cu e tema aki mester haya. Sin embargo, ora ta trata di e tema di ki papel e lenga materno mester por hunga den enseñanza, ta drenta di biaha den e debate ey, cu tin decadas andando. No osolamente cerca nos, sino den hopi pais unda tin un sinfin di idioma indigena, hopi di nan menaza pa extincion pasobra e gruponan cu ta usa e idioma ta asimila den e resto di poblacion y ta pasa pa papia exclusivamente e idioma dominante. Pa e paisnan coloniza den pasado esaki ta mas tanto e idioma di e pais colonizador, manera e Spaño, Portugues, Ingles, Frances y Hulandes riba e continente aki.

A pesar cu Papiamento no ta un idioma liga na un pueblo cu tabata aki promer cu yegada di e podernan Europeo, manera e diversidad di idioma indigena cu ta existi ainda, pero ta undi e poconan cu a nace den e ultimo siglonan a traves di e encuentro di e gruponan di diferente continente cu a yega aki. Su sobrevivencia no ta garantiza automaticamente, pero ta posible sigur. Esey debi entre otro na e flexibilidad grandi di e idioma pa adapta y adopta, y sigui crece a base di esey. Ta papia y discuti hopi tocante e influencia grandi di Ingles riba nos idioma, pero esey no ta un aspecto unico di nos, sino cu nos ta comparti cu resto di mundo. Nos idioma a sobrevivi y sali reforza for di e encuentro cu diferente idioma den pasado (reciente), entre nan Ingles,y nos lo por atrobe.

Loke nos ta desea di subraya aki ta cu, pa un idioma local, cu un poblacion chikito, yega na hunga un papel di importancia, por ehemplo den enseñanza di e propio pais, lo mester haci lo maximo pa aumenta influencia di e idioma aki, na un manera positivo, pa e tin un espacio optimal banda di e otro idiomanan cu tin presencia fuerte den nos comunidad. Esaki ta exigi un trabao permanente, entre otro di desaroyo di un vocabulario mas grandi y diversifica, cu no por depende solamente di voluntario. Un ehemplo di esaki ta e Vocabulario di Papiamento, cu ta existi pa basta tempo caba, tambe como Spellcheck, pero no conoce un update regular, asina leu cu nos informacion ta yega. Ta di spera cu un instituto linguistico por ocupa su mes cu e tipo di tarea aki deb futuro cercano.

Pa loke ta e Vocabulario, tin hopi palabra cu den e ultimo añanan a bira di uso comun, sin cu a actualiza e lista pa incorpora e palabranan aki. Un bon ehemplo ta e palabra ‘resiliente’ (‘resiliencia’), cu sigur den tempo di e pandemia a bira algo cu nos por a scucha diariamente, ora ta comenta cu economia di Aruba mester bira mas fuerte y resistente, pa por resisti y sobrevivi un siguiente calamidad di magnitud global. E palabra ‘resiliente’, adopta di Ingles, ta yena un bashi unda e posible sinonimonan no ta satisface: resistencia, fortaleza, invulnerabilidad, nan no ta representa e cualidad di forza di resistencia plus forza pa ‘bounce back’. Den e sentido ey por ehemplo idioma Hulandes conoce un palabra propio excelente pa resiliencia, esta ‘veerkracht’: e capacidad pa resisti y bolbe cu forza. Asina mes, mas y mas nos ta topa cu e palabra original Ingles ‘resilience’ den textonan Hulandes. A proposito, e palabra ‘resiliente/resiliencia’ a haya su caminda pa idioma Spaño y varios mas tambe. Den Papiamento, nos no a keda atras.