Desde varios aña nos idioma Papiamento a haya un status formal como idioma oficial, y tin tambe un vocabulario oficial. Sin embargo, nos por observa, den e medio aki mes tambe, un sinfin di manera pa skirbi Papiamento. Esaki tin su causa den e hecho cu e contribucionnan pa cada edicion ta bin di diferente fuente y ta imposible pa coregi tur texto tur dia, segun un ortografia uniforme, ademas cu e erornan no ta di ortografia so. Den e situacion dificil pa e medionan di comunicacion di papel, cu durante y despues di Covid-19 a bira solamente mas dificil, no ta un opcion pa asumi e costo di un corector pa haci e trabao di coregi tur cos. Di e manera ey tur medio skirbi na Aruba ta mustra un variedad di ortografia, mes varia cu e clientela cu ta sirbi.

Den e situacion aki, kico ta sabiduria? Tumando na cuenta cu nos no ta pretende di dicta nada, na ningun hende, a surgi e column aki cu ta trece tema dilanti relaciona cu nos idioma crioyo, pa duna guia pero semper respetando opinion di otro. Un pregunta cu nos lo por haya ta: “Y esey ta yuda?” A corto plazo probablemente no, pero si no cuminza nos sigur no lo logra. Nos ta di opinion cu un gran parti di esnan cu ta skirbi awendia na Papiamento, no tabatin un educacion formal den e idioma y ta skirbi manera segun nan ta bon. E speranza ta cu e proximo generacion, cu actualmente ta haya Papiamento na scol, lo lanta cu un conocemento mas firme y structura di nos idioma. Mientras tanto, por pasa hopi aña cu nos lo mira ainda e variedad grandi aki den skirbimento di Papiamento.

Sin embargo, mas en general ortografia di un idioma semper ta suheto na critica y discusion. Tuma por ehemplo idioma Hulandes, cu den añanan 70 a conoce un ola ‘innovador’ di principalmente hende hoben cu no tabatin gana mas di tur e palabranan ‘complica’ adopta di Frances y Latin, entre otro. A bira ‘bon ton’ (tambe Frances, by the way) pa skirbi ‘buro’ y no ‘bureau’, mescos ‘kado’ y no ‘cadeau’. Tambe ‘logisch’ a bira ‘logies’, entre otro. El a resulta solamente un ola, nada mas. Gradualmente a bolbe na e forma di skirbi ‘normal’, esta e forma tradicional basa riba e ortografia original, manera adopta. Esey no ta kita cu e idioma conoce e fenomeno ‘innovador’ fuerte bao guia di e autoridadnan mes cu ta percura pa e publicacion oficial anual cu, manera mas cos na Hulanda, ta cambia asina rapido cu despues di poco aña e ortografia ta ‘back to square one’: varios palabra cu esun aña ta skirbi cu ‘k’ ta cambia atrobe pa ‘c’ y vice versa, te cu hopi hende no sa mas cual ta e ultimo version… No un bon ehemplo pa nos sigui, segun nos, pero entre haci dimas y haci nada, mester tin un caminda intermedio pa duna mas guia na desaroyo sano di nos idioma.

Tambe mester admiti cu tin diferente pensamento tocante con e ortografia mester ta. Den ultimo añanan e forma di skirbi ta hopi influencia pa e forma segun cu ta pronuncia un palabra, y no ta sigui e forma original adopta di e idioma cu a sirbi di donante. Nos no t’ey pa impone nada, pero sí nos ta desea cu ta considera cu den un enseñanza unda ta instrui cuatro idioma, no ta un ayudo pa ‘cueste lo que cueste’ skirbi algo na un manera ‘propio’ djid pa haci un diferencia. E orguyo cu nos idioma ta duna nos no mester bin di esey; e mero existencia di un idioma casi unico, naci riba e continente, y e afan pa papia y skirbi corectamente, respetando cierto variacion, esey ta unda e orguyo ta.