Den nos column semanal aki e biaha aki atencion pa e fenomeno – universal – di idioma cu ta topa cu otro, den determinado teritorio, y cu diferente grupo cu diferente lenga materno, unda ta transforma e forma original di un palabra, promer den forma di pronuncia, y seguidamente tambe den forma di skirbi.

Den e proceso di conquista y colonizacion di continente Americano a surgi e termino ‘criollo’ cu ta referi na e persona naci den e colonia y ta referi tambe na cosnan cu ta algo propio di e pais coloniza. Pa loke ta e desaroyo di e idiomanan riba e continente por mustra riba e idiomanan Europeo, cu den nan colonianan a haya nan propio forma y caracteristica, unda cu e palabra criollo a haya su version Ingles, Frances y Portugues. Straño ta cu den e caso di Hulandes nos no ta papia di e Hulandes ‘criollo’ manera e ta existi na Suriname, y Corsou, mientras cu na Surafrica si ta papia di un version criollo reconoci di Hulandes. Naturalmente cu e proceso di adopcion y adaptacion di idoma ta algo universal y di tur tempo. Sigur den pasado hende pa gran mayoria no tabata sa lesa ni skirbi, y tabata pronuncia palabra manera tabata parce nan corecto. Por ehemplo, na Gran Bretaña e dominacion Frances a conduci na un influencia fuerte riba e idioma Ingles, cu su propio pronunciacion di e vocabulario Frances, sin cu ta papia di criollizacion.

En todo caso, den e encuentro di idioma y surgimento di un idioma mixto manera Papiamento, ta adopta y adapta palabra tuma di otro idioma, no solamente na inicio di e proceso di adopcion, sino despues tambe. Un bon ehemplo di esey ta e palabra cu awendia mas tanto ta skirbi y pronuncia como ‘parha’ mientras cu den pasado reciente ainda esey no tabata e caso. Sigur cincuenta aña pasa ainda tabata bisa ‘pahra’ y skirbi esey tambe asina. Es mas, tabatin hopi hende cu no tabata pronuncia un ‘h’ sino un ‘j’ procedente naturalmente di e origen Spaño: ‘pajra’. Aparentemente mas comodidad den pronunciacion ta hiba na cambio den esaki, aunke no tur hende ta usa e forma nobo ey. Por ehemplo, te awe ainda, a pesar cu nos mas tanto ta skirbi e palabra ‘huez’ o ‘hues’, tin hopi hende cu en realidad no ta pronuncia un ‘h’ sino un ‘j’: ‘juez’. Nos no ta aki pa pronuncia na fabor di tal o cual forma, djis nos ta informa kico a pasa a traves di tempo.

Nos tin mas palabra asina, manera e caso di ‘sucede’, ‘socede’ o ‘sosode’. Tabatin un tempo, sigur 50 aña pasa, cu e awendia comun ‘sosode’ no tabata existi. Probablemente a traves di influencia di nos hermana isla Corsou e forma deriva aki a haya entrada na Aruba tambe. Esey no ta kita cu tin parti di e poblacion te awe no ta bisa ‘sosode’ y ta usa ‘sucede’ o ‘socede’, loke ta mas di acuerdo tambe cu e otro palabranan di e mesun origen manera ‘suceso’ y ‘sucedido’. Kico lo ta sabiduria den esaki? Pa mayor facilidad den enseñanza ta parce nos mas recomendable mantene e ‘sucede’ den texto oficial, cu su claro relacion cu e otro palabranan di mesun origen, aunke cu den uso diario cada ken ta dicidi con nan ta pronuncia esaki. Esey no ta kita cu nos lo mantene e discusion si nos mester mantene un forma di skirbi mas ‘clasico’ o cu nos mester sigui cada cambio den pronunciacion cu ta surgi den comunicacion verbal di tur dia. Cu medionan digital esey ta bay masha rapido mes.