Den nos edicion di awe nos ta cuminza cu referi na un articulo tocante e decision cu a ser tuma den Conseho Europeo pa duna Papiamento e status di proteccion cu otro idioma regional o di minoria, manera e idioma regional Fries na Hulanda, tambe tin dentro di e programa pa promocion y conservacion di idioma regional y di minoria dentro di Union Europeo. E decision ta concerni awor solamente Bonaire, como parti di pais Hulanda, pero ta di spera cu dado momento e reconocimento ta toca e dos otro islanan, Aruba y Corsou. Loke a capta nos atencion ta e hecho cu na Bonaire e parti di poblacion cu por considera ainda ‘native speaker’ ta solamente un tercio di e poblacion di 24.000 habitante actual. Cu esey e situacion di Papiamento na e isla ey ta hopi mas problematico cu na Aruba o Corsou, unda ainda un parti mayoritario tin Papiamento como idioma nativo. E programa Europeo di apoyo ta encera estimulo den enseñanza, medio di comunicacion y comunicacion den aparato publico.

Mientras nos ta aplaudi e logro aki pa e isla ruman cu mester di esaki tambe, ta obvio cu cerca nos no tin motibo pa warda riba apoyo den e sentido aki, ya cu nos conoce felizmente un situacion mas faborable pa nos idioma nacional. Loke a tuma lugar na Bonaire especialmente desde 2010 cu e isla a bira parti di Hulanda, cu un inmigracion fuerte for di e pais madre, mester ta un advertencia pa nos cu nada cu t’ey awe necesariamente t’ey mañan ainda, a menos cu nos cuid’e. E forma pa preveni esey ta un maneho explicito y diligente di tur esnan envolvi den esaki, bao di cualnan por conta tambe medionan di comunicacion. Ta pesey tambe nos esfuerzo pa mantene e contribucion cu abo como lector ta lesando actualmente. Y pa cumpli cu esaki inmediatamente, nos ta continua cu e labor di tur siman.

Native speaker

E situacion na Bonaire ta trece nos riba un tema importante, y esey ta e papel di e ‘native speaker’ pa cual nos no mester busca un traduccion den Papiamento pasobra e ta acepta como e concepto na cual nos ta referi. Pero, si nos ta desea di tin un termino di nos mes, nos por papia di un persona cu tin e idioma di e pais como su idioma materno. Un base fuerte di un mayoria cu tin e idioma materno ey ta importante, loke na Bonaire no tabata e caso despues di e asalto migratorio Hulandes cu a haci e Boneriano bira un minoria den su propio pais. Nos felizmente no ta den e situacion ey y por dedica atencion na otro aspecto di e encuentro di idioma na nos isla. Pasobra contrario na loke ta pensa talvez, no ta e ‘native speaker’ so ta importante y ta contribui, sigur den un situacion unda e proporcion di persona naci na otro pais ta considerable pero no mayoritario, manera ta e situacion actual na Aruba. Ta den e encuentro entre hende cu un background diferente ta surgi palabra y expresion cu ta bira parti di e idioma nacional.

Esey ta trece nos na actualidad unda e influencia simultaneo di Spaño y Ingles ta fuerte. Tin varios termino di Ingles cu ta penetra actualmente cu ta bin banda di palabra adopta caba den pasado di Spaño. Nos a yega di trata varios di nan aki, manera ‘adresa’, di ‘to address’; manera den ‘adresa’ (atende) un asunto. Den Papiamento di antaño, cu no ta tanto practica mas, nos conoce e verbo ‘dresa’ loke awendia a bira ‘drecha’. Esaki naturalmente ta bin di Spaño: ‘enderezar’. Aki nos por mira tambe cu dentro di Papiamento mes tambe tin desaroyo unda e forma di pronuncia y skirbi ta cambia, sin cu necesariamente tabatin influencia externo hungando un papel. Tambe regularmente nos ta mira ‘relata’ ta aparece na lugar di ‘relaciona’. Aki ta surgi un contradiccion pasobra nos conoce ‘relata’ caba como e verbo relaciona cu e sustantivo ‘relato’. Den un caso asina nos preferencia ta pa no usa ‘relata’ y keda usa e ‘relaciona’ cu semper tabat’ey caba. Nos no ta boga pa para e desaroyonan aki, pero si ta kere cu ta na su lugar pa mustra riba esaki. Hopi biaha ta surgi palabra nobo pasobra hende no ta haci un esfuerzo pa busca e palabra corecto; esey tampoco por ta e proposito…