Den nos articulo di tur siman tocante nos idioma Papiamento, awe algun atencion pa algo tipico di nos idioma, cu nos ta topa tur dia pero talvez no ta consciente di unda e ta bin. Nos ta referi na e hecho cu cierto di nos ta papia consecuentemente di ‘tabatin’ mientras otronan ta bisa ‘tabata tin’. Banda di e pregunta cual di e dos formanan lo ta gramaticalmente corecto, un poco tambe di e posible origen di e forma di indica pasado cu e palabra ‘taba’.

Promer cu tur cos, e pregunta si e forma aki ta algo exclusivo di nos idioma. Esey no ta asina; den e Criol Portugues di Cabo Verde y Guine Bissau nos ta topa cu formanan similar pa indica tempo, presente y pasado, y futuro tambe, unda ta añadi algo dilanti o patras di e verbo, cu mescos cerca nos ta keda sin cambio. Tambe nan ta comparti un cierto peculiaridad cu nos, den e sentido cu e mesun verbonan cu cerca nos no ta añadi ‘ta’ nan dilanti, ta ser haci di igual forma den nan lenga crioyo. E verbonan ey ta: tin (tene), por (pudi), gusta (gosta), kier/mester (misti), sa/sabi (sibi) y algun mas. Ehemplo: “Bo no por awe?” den criol di Guine ta: “Bu ka pudi ahos?” (ahos: hoje di Portugues). Tambe: “Bo tin placa pa paga?” cu ta: “Bu tene diñeru pa paga?”

Por cierto cu e palabra ‘misti’ probablemente tin e mesun origen cu e ‘mester’ den Papiamento, cu tin su origen den e ‘menester’ Spaño, y Catalan, pero den Portugues moderno no. No mas cu den e Criol di Guine no ta haci uso di e ‘kier’ (querer) cu nos conoce den Papiamento banda di e ‘misti’, aunke si ta aplica e verbo aki den e sentido di ‘mester’ como necesidad tambe.

Pa bolbe na e tema di inicio; den e caso di e formacion di ‘pasado’ cu e verbo ‘tin’, si nos ta constata cu e verbo aki no conoce e forma di ‘ta’ su dilanti, anto lo ta logico pa bisa ‘taba tin’ o tabatin’, y no ‘tabata tin’. Pero, ta masha normal pa nos tende un persona bisa, den caso di otro verbo cu no conoce ‘ta’ su dilanti, e ‘ta’ ora ta usa pasado: “Mi tabata kier” y no: “Mi taba kier”. Den e caso di e verbonan particular aki ta bon cla cu e ‘ta’ ta referi na pasado y no presente. Aunke nos mester bisa di biaha cu, sigur na Corsou, no ta incomun pa tende hende, di edad mas tanto, usa e forma antiguo ey di ‘taba’ y no ‘tabata’, manera a bira custumber general caba na tur e tres islanan di habla Papiamento.

Pa complica cos un poco mas, awendia nos ta topa tambe cu e forma di ‘abrevia’ un frase cu ta haci cu e ta parce algo cu e no ta. Nos ta referi na e frase unda kier bisa, skirbi completamente: “Mi tabata kier un pan”. Den forma abrevia e ta bira: “Mi ta kier (of: mi ta ke) un pan.” Aki ta dificil pa bisa cu ta e forma antiguo di “Mi taba kier” a bira mas cortico y a bira “Mi ta kier (ke), o ta e forma mas moderno a haya e mesun forma. Di tur manera, den ambos caso ta referi na pasado y no na e ‘ta’ dilanti un verbo den presente, manera den “bo ta bay”.

Te aki nos contribucion pa e siman aki. Bo ta desea di reacciona? Sigui nos riba nos Facebook page di Bon Dia Aruba y comparti bo opinion. Nos lo aprecia esey.