Cu prijs pa producto y costo di bida a aumenta no ta un secreto. E aumento drastico den prijs di gasolin cu a drenta na vigor ayera, ta unicamente un continuacion di e liña di aumento cu Central Bureau di Estadistica a bin ta registra. Cifranan publica ta indica cu bida a bira 4.0 porciento mas caro te cu Maart ultimo, y aki transporte tabatin e contribucion mas grandi.

Te cu Maart 2022, gasto di transporte a subi cu 14.5 porciento compara cu Maart 2021. Y tur esaki tin impacto riba e cartera di ciudadano. Por a sigui e disgusto di chauffeurnan di busnan chikito cu e situacion. Pero e aumento drastico di gasto aki sorprendentemente no tin impacto (ainda) riba Fundacion Pa Nos Comunidad, FPNC, particularmente ora ta trata e banco di cuminda. Motibo ta cu e fundacion ta traha cu presupuesto di tres luna adelanta y ya caba a haci e pedidonan di productonan cu ta den e paketenan di cuminda.

Pero segun Gianaika van der Biezen, director di FPNC, mester asumi cu inflacion ta bay tin su impacto sigur. “Nos tin provision pa e siguiente tres luna. Nan ta cumpra caba, pues esey por traha riba dje, sin cu mester preocupa cu e componente di aumento di prijs. Pero berdad ta si cu manera cu transporte, tambe di pafo di Aruba ta bira mas caro, e lo tin su impacto pa Aruba,” Van der Biezen a bisa. Como tal, e fundacion ta preparando pa otro siman haci su pedidonan nobo y e ora lo tin un miho bista kico e prijsnan lo bay ta. “Pero si compara e prijsnan di aña pasa, ya caba nan a subi hopi.”

500 vs 350

FPNC ta distribui tambe algun di e paketenan di cuminda. Pero locual ta yamativo ta cu e cantidad di cliente di e banco di cuminda a keda rond di 350. Contrario den e periodo di crisis cu a cuminza na Maart 2020, FPNC ya no ta e prome liña di acudi pa ayudo di cuminda. Aunke cu ainda tin COVID-19, e periodo di crisis a nifica un structura diferente cu a duna e fundacion un papel mas prominente den dirigi e asistencia di cuminda. Pero mientrastanto FPNC a bolbe na su operacion regular, unda instancianan di e prome liña, cu ta entre otro Departamento pa Asuntonan Social, scolnan, Wit Gele Kruis, HOH, IMSAN, Respaldo, Reclassering, FCCA of hasta HIAS ta esnan cu ta registra e peticionnan pa sosten y FPNC ta prepara e paketenan di cuminda.

“Nos no tin e capacidad di personal pa haci e ‘intake’ mas, y como tal mester a bolbe traha manera tabata e caso (prome cu e pandemia), esta como e di dos liña. Como tal nos a ripara cu e prome liña no ta manda mas peticion cu no ta e 350 famia. Y nos a conta cu 500. Nos no sa kico por ta e motibo, pasobra por mira con e situacion ta. Pero nos no sa con esnan den e prome liña ta evalua e proceso pa pidi sosten pa famianan. Nos sa di algun, pero no di tur. Mi no por bisa di con, pero e peticionnan pa mas no ta drenta,” Van der Biezen a bisa Bon Dia Aruba.

Den bista cu FPNC awor ta depende di tres persona cu ta den servicio y boluntario. Pa evita cu e peso di e prijs di gasolin ta cay riba e boluntarionan, FPNC ta purba organisa e reparticion di e paketenan di cuminda den un forma mas husto, unda ta pidi esnan cu ta ricibi, pa pasa busca nan, tanten cu esey ta posibel. “Pero tin famianan cu FPNC mester percura pa entrega pakete.”

FCCA

Di su banda FCCA a informa Bon Dia Aruba cu nan ta traha cu FPNC pa tur cliente cu mester di asistencia di cuminda. FCCA no a mira ningun desviacion compara cu 2019. “E cantidad di peticion pa asistencia a keda den e mesun stramin di semper, cu excepcion di e dos aña di e pandemia.”

FCCA ta usa un serie di criteria pa determina ken ta bin na remarca pa asistencia di cuminda, y e casonan ta varia hopi. Trahadonan social di FCCA ta haci e observacion, pa mira si clientenan por ricibi tres luna di asistencia of si nan ta cualifica pa extension. Sinembargo, mescos cu FPNC a ripara, no a ripara un aumento den e peticion pa asistencia pa medio di FCCA.

Refugiadonan

Di otro banda, e necesidad cerca gruponan di personanan indocumenta a aumenta, ta e informacion cu Bon Dia Aruba a ricibi for di HIAS Aruba. HIAS ta para pa Hebrew Immigrant Aid Society, cu a lanta na 1881 pa asisti hudiunan scapa di persecucion na Rusia y otro pais den cercania. HIAS como tal a y ta hunga un papel grandi den bida di casi tur famia hudiu na Merca. HIAS tabata brinda cuminda, transporte y trabao pa victimanan di persecucion cu tabata yega Manhattan.

E Declaracion Universal di Derecho Humano como tambe e Convencion di Refugiado di 1951 a duna e organisacion e base pa asisti refugiado sin importa unda nan ta, particularmente despues cu Departamento di Estado Mericano a pidi HIAS pa yuda refugiadonan di Vietnam, Cambodia y Laos haya un luga di biba. E organisacion a yuda mas di 4.5 miyon hende scapa di persecucion y ta considera di ta cualifica pa atende cu situacion di refugiadonan awendia. Como tal, HIAS ta dedica pa percura pa siguridad, bienestar y libertad pa refugiadonan di tur creencia y etnicidad.

HIAS Aruba na April a habri su centro di comunidad cu meta pa expande su servicionan di sosten na refugiadonan y ta traha cu fondonan internacional. E centro ta un proyecto conhunto entre HIAS, e bureau encarga cu Poblacion, Refugiado y Migracion di Departamento di Estado di Merca, y e organisacion di Nacionnan Uni pa Proteccion di Refugiadonan, UNHCR. Como tal e instancia aki tin e fondonan pa yuda e gruponan cu durante e dos aña di crisis di e pandemia tabata cay bao tanto e Cruz Cora y despues FPNC. FPNC tabata yuda tambe gruponan di refugiadonan cu ta na Aruba, particularmente e grupo grandi di Venezolanonan. Sinembargo, awor e grupo aki ta cay bao maneho di HIAS Aruba. “Nos ta yuda algun refugiado, pero na un escala mas chikito. Unicamente si un HIAS no ta yuda, nos lo por brinda asistencia,” Gianaika van der Biezen di Fundacion Pa Nos Comunidad a bisa. Pero FPNC no a ricibi ningun peticion pa medio di HIAS pa entrega pakete di cuminda.

Reto pa personanan indocumenta sostene nan mes

E peticionnan sinembargo ta drenta directo na e centro na Aruba y for di luna pasa a mira un aumento den peticion pa cuminda, pa e asina yama ‘food vouchers,’ ademas di asistencia financiero pa paga huur. Y e aumento di peticion pa asistencia no tin solamente di haci cu inflacion, pero tambe e cambio di leynan y control mas severo riba labor di parti personanan cu no tin nan papelnan pa traha. Mayoria ta Venezolano. Dunadonan di trabao tin mas reserva pa tuma personanan indocumenta na trabao, mientras cu polis tin e operacion ‘Iron Eagle’ cu ta controla pa personanan documenta riba caminda. Esaki ta haci cu hopi refugiado cu ta na Aruba scondi, no tin acceso facil na trabaonan chikito cu ta brinda nan cierto independencia, pa no papia salario y como tal mester acudi na HIAS pa ayudo. Esaki ta un situacion riba su mes cu HIAS Aruba ta mira con cierto preocupacion.

Pero riba su mes, te ainda inflacion, particularmente aumento den prijs di transporte riba su mes no ta mustra di a crea un pobresa exponencial, pero instancianan a bisa Bon Dia Aruba cu mester sigui e desaroyo aki, pasobra eventualmente, aumento drastico den gasolin lo keda refleha den cartera, y lo no mester keda straña cu hasta famianan cu tin trabao, lo mester acudi pa sosten pasobra e placa no lo yega pa cubri tur gasto.