Apenas e di cuatro luna di aña a cuminsa, y ya e organo administrativo di gasto medico tin su relato financiero pa aña 2016 cla. Ademas e relato ta libremente accesibel riba nan website pa tur hende por lesa esaki.  “Zo hoort het”, nan lo bisa na Hulandes. Lastima cu te awe esaki ta un excepcion positivo en bes di regla entre e entidadnan liga na gobernacion.

Compara cu e secresia absurdo cu ta reina ainda den mayoria di e empresanan estatal, cu WEB Aruba NV como un excepcion faborabel, por bisa cu nos cultura di administracion publico ta haci imposibel pa maneha asunto financiero manera mester ta. Naturalmente e opinion tocante e diligencia den administra y proceso resultadonan anual ta keda para los di opinion encuanto e cifranan mes.

Pa por duna un opinion acerta tocante e altura di gasto y entrada, ta importante pa no perde for di bista e contexto general cu ta existi pa e operacion aki. Y e contexto ey no ta faborabel pa purba mantene e aumento di gasto na un minimo. Pa cuminsa mester tuma na cuenta nos poblacion, cu dia pa dia ta consisti di mas persona di edad avansa. Nos ta den e proceso cu ta hibando nos na un poblacion cu aki 10 aña lo tin cerca di 25% riba edad di 60 aña. Y persona di edad naturalmente tin hopi mas gasto medico cu hende mas hoben. Tambe gasto medico ta influencia pa prijs di remedi y aparatura medico cu mester importa, riba cual como teritorio chikito ta dificil pa tin control. Cu e facilidadnan limita pa intervencion medico mas complica, nos ta keda depende riba manda pashent pa exterior pa tratamento medico, cu simplemente ta representa un costo creciente tambe, sigur pa e nivel di calidad cu nos ta spera.

Mirando tur esaki, no mester ta un sorpresa cu aña pasa tabatin un aumento di gasto di 5,9% den cuido medico, y un aumento di 5,2% pa loke ta gasto total. Bastante mas halto cu den e añanan anterior, cu tabatin solamente 2013, cu 3,8% di aumento di gasto relaciona cu cuido, cu tabata yega cerca di e 5,9% di 2016. Cu 0,4% na 2013, y 1,2% na 2015 den aumento di gasto di cuido, den e ultimo 5 añanan e costonan di cuido medico tabata bastante bon bao control. Como causa pa e aumento na 2016 e organo ta mustra riba factura pa tratamento den exterior cu ta yega cu cierto retraso y di cual no por conoce e suma final. Den su totalidad un resumen bastante positivo, tumando na cuenta desaroyo global den gasto medico.  A menos cu un persona lo tin motibo pa cuestiona e cifranan riba nan mes. Nos no tin. Pero si nos tin pregunta cu no tin di haci directamente cu e ‘performance’ di e organo, sino mas bien cu e direccion cu nos ta bay como pais den e proximo añanan.

Tin e preocupacion cu e cuido medico den cierto aspecto no ta optimal. Esaki ta conta por ehemplo pa e periodo di espera pa loke ta dokter di cas y pa specialista. Por mehora eficiencia talbes, pero a final de cuenta por ta cu aumento di capacidad ta necesario, loke ta implica mas gasto. Tambe nos ta mira e gastonan extra di e servicionan nobo manera aumento di capacidad pa tratamento den oncologia y cardiologia na Aruba mes. No necesariamente esey ta bay resulta den gastonan total mas abao. Tambe tin e costonan di renobacion di hospital, di cual nos no sa cuanto skelet tin den cashi ainda. Nos a haya basta sorpresa desagradabel caba.

Pero mas cu tur cos ta e desaroyo previsto pa loke ta e banda di entrada destina na AZV, directo y indirectamente, ta preocupante. Ta remarcabel cu den e relato aki mes AZV ta premira un stagnacion di entrada di prima na 2017, mientras cu gobierno ta premira aumento grandi di tur entrada, a base di e actividadnan economico cu e rehabilitacion di e refineria lo trece cu ne. Normalmente, crecemento economico ta trece aumento di loonbelasting, y di primanan social y medico. Tambe di BBO/BAZV. Straño anto cu AZV ta proyecta un aumento di Afl. 1 miyon di BAZV, cu ta menos cu un 1% di aumento. Nan sa algo cu nos no sa? Of nan, mescos cu nos, no ta tuma e storianan color di oro di e refineria como punto di salida solido?

Con tal cu si no lo tin e actividadnan planifica na San Nicolas, anto nos ta cay keda cu e rendimento di nos economia a base di turismo y consumo priva, cu desde aña pasa ta den recesion. E cifranan di AZV ta mustra cu ta esaki nan tambe ta proyecta. Y si esey resulta berdad, di unda e entradanan necesario lo mester bin? Aumento drastico di BAZV, pa crea mas entrada? Aumento di prima di AZV pa trahado y empresario?

IMF recientemente a indica caba den e direccion aki, tambe pa drasticamente kita full e peso di AZV for di riba presupuesto. Tempo pa tur partido cuminsa duna nan pensamento. Nos ta pendiente.