E promer señalnan di un campaña pa no bay di acuerdo mas cu un ley di supervision financiero di Reino ta cuminza aparece caba. E aparente controversia entre e Secretario di Estado Hulandes y nos Promer Ministro, tocante ken ta esun cu tabata insisti den inclusion di e condicionnan referi den e propuesta di ley local (LAft), ta duna nos e indicacion cu tin algo mas ta hungando un papel aki. Pasobra, si ta trata di un simple diferencia di opinion, ta masha facil pa pone esey un banda, na beneficio di e ‘bien comun’? Pero e asunto no ta parce asina simple. Tin un interes, sigur di banda di gobierno di Aruba, pa keda enfatiza cu ta insistencia di Hulanda a percura pa e condicionnan aki. Esaki por tin un splicacion, politico.

Despues di tur e acusacionnan na adres di Hulanda, di e ministro encarga cu e cartera di finanzas, y e apoyo abierto cu el a haya di e promer mandatario, ta necesario pa ‘prepara tereno’ pa tratamento di e cambio di ley proximamente den Staten. Solamente cu e ‘combatividad’ di e banda gubernamental lo no ta dirigi contra e cambio di ley, sino contra e introduccion di un ley di Reino, den e fase siguiente. Un tipo di actitud di “te aki, y no mas leu”… Ya cu tur e asuntonan di peso den e propuesta di ley di Reino ta inclui den e ley local, ta bolter e asunto y ta ‘draw the line’ aki. Y, manera comenta den un Editorial anterior, mester ‘consenso’, es decir aprobacion mutuo, pa por introduci e ley di Reino. Por ta cu no lo yega nunca na e consenso ey? Laga nos reuni algun asunto cu a capta nos atencion. Por ehemplo, den e Memoria Explicativo di e propuesta di ley referi, gobierno di Aruba ta comenta cu nan ta di acuerdo cu gobierno Hulandes cu mester tin “extern financieel toezicht” pero bon mira esey no ta encera necesariamente un ley di Reino, y gobierno no ta bisa cu tanto palabra cu e ‘extern financieel toezicht’ mester ta regla den un ley di Reino. Prueba di esey ta anto cu tur esaki ta regla den e ley local, si parlamento yega na aprob’e proximamente. Lo bay logra, y pakico?

Pasobra ta na interes di e dos partidonan grandi pa aproba e cambionan di ley, conservando e ley local aki, cu no tin fecha di vencimento, pa despues pone oposicion serio contra introduccion di un ley di Reino, cu nunca por bira realidad sin nan cooperacion, pa yega na e famoso ‘consenso’.

Awor, tur esaki ta producto di ‘ingeniosidad’ Arubano y ‘ingenuidad’ (naiviteit) Hulandes? Esey lo ta demasiado merito na e adres equiboca. E origen di e problema tabata na 2015, tempo cu gobierno Hulandes a bay di acuerdo cu e ley local na lugar di introduccion di un ley di Reino di biaha. Esaki a crea e situacion cu den un ley local a pone facultad di un autoridad supervisor na nivel di Reino, cu ta Conseho di Ministro di Reino. Na nos parecer, den constelacion di Reino, facultad di autoridad superior no mester ta regla na nivel di esun cu ta ser supervisa, y si mester, sin aprobacion di e nivel inferior; pues den ley di Reino. E idea di un ley di Aruba mes pa un ley di supervision por parce genial, pero a lo largo no ta resolve tur problema. E intentonan di gobierno Hulandes pa coregi e eror garafal aki posteriormente, awor ta mustra practicamente imposible, pasobra nan tabata, y ta ainda, demasiado orienta riba e modelo di consenso di e otro islanan, cu a nace di un situacion totalmente diferente. Den e situacion ey tabatin dos banda cu tabata negocia un salida pa e islanan, di un crisis financiero unda e islanan a reconoce cu nan tabatin mester un ‘salbabida’ y asina a yega na un berdadero ‘consenso’. Esey no tabata e situacion na Aruba, unda gobierno local no tabata ni reconoce cu tabatin un situacion di emergencia financiero, pero unda Hulanda si tabata opina esey y tabata dispuesto di yega na un intervencion a base di Statuut, articulo 43, inciso 2; intervencion a base di e obligacion di garantiza bon gobernacion. E oferta di un solucion cu a evita cu lo a acusa gobierno Hulandes di ‘colonialismo’ y demas gritonan conoci, a mustra demasiado atractivo pa nenga esey. Y esey, a hiba nos unda nos ta awe: 1. No tin y muy probablemente no ta bay tin consenso pa un ley di Reino; esaki a base di e interes comun di e dos prtidonan grandi den no yega na un acuerdo cu Hulanda. 2. No tin un base pa intervencion a base di Statuut articulo 42, inciso 2. E urgencia pa un intervencion asina a keda elimina pa e propio ley di Aruba, unda e supervision financiero a keda regla manera cu gobierno di Hulanda mes tabata desea. Loke nan por haci ta eherce e autoridad supervisor cu e ley local ta brinda, mes bon cu un ley di Reino lo haci, y pa hopi aña, pasobra e ley di Aruba, manera bisa anteriormente, no tin fecha di vencimento…

Esaki ta un victoria pa e forzanan politico contra un ley di Reino? Esey ta relativo; di tur manera pa e proximo añanan, te posiblemente 2040, lo tin supervision di Reino riba nos finanzas. Y localmente no por cambia nada den e ley local. No pasobra e ta den un eventual protocol, sino pasobra no ta gobierno di Aruba ta instrui Gobernador ki ora e ta firma y ki ora no. Aruba ta keda un entidad subalterno…