E fenomeno di un parti grandi di nos poblacion yegando na edad avanza, y loke tur esaki ta trece cune, e siman aki ta den centro di atencion gubernamental. Esey ta positivo, pero no ta kita e realidad cu e actual atencion lo tabata na su lugar diez o mas aña pasa caba. E datonan fundamental cu ta describi e desafio cu nos ta enfrenta como comunidad ta algo cu a subi mesa varios decada pasa caba, pero semper nos gobiernonan tabata kere ‘cu tin tempo ainda’. Ta parce nos cu awor si tempo a yega y ta importante pa scucha kico ta e plan pa e proximo decada(nan). Den esaki ta hopi importante pa no keda pega, manera na tanto ocasion, den expresa discurso general sin profundiza den e materia, y sigur sin duna un vista realistico y completo di kico lo mester haci.

Pa cuminza, e datonan fundamental menciona anteriormente. Aña 2022 nos a yega na e punto cu e parti di poblacion riba 60 aña a yega na 25,6% di poblacion. Bayendo 2030 esaki lo yega na 30%, cu mas di 30.00 persona den e categoria aki. Esey no ta tur. Nos tin cada vez menos mucha ta nace, na 2022 solamente 915, mientras cu na 2013 ainda nos tabatin 1.374 nacemento, mas di 450 mas cu na 2022. Como consecuencia di e tendencianan demografico aki, na 2022 Aruba a conoce un crecemento natural, e diferencia entre nacemento y persona fayeci, di solamente 36… Como referencia, na 2019 ainda nos tabatin un crecemento natural di 513. Durante ultimo añanan nos ta mira un aumento di fayecimento, cu na 2021 a yega na e record di 964 persona. Cu un poblacion cu cada vez mas hende di edad, ta anticipa cu e cantidad di fayecimento lo keda structuralmente halto. Cu e tendencia di menos mucha cu ta nace, por anticipa anto cu nos ta bay tin un poblacion local cu no ta crece di manera natural, hasta lo bay atras numericamente. A proposito, nos por observa tambe cu desde 2018 nos tin un emigracion mas fuerte cu e inmigracion, cu resultado cu desde 2020 nos tin un reduccion di e poblacion oficialmente registra.

E consecuencianan di e situacion aki ta varios, pa cuminza cu e hecho cu menos mucha lo tin su efecto casi inmediato riba capacidad escolar necesario, cu ta bira di mes hopi menos. Na 2019 ainda nos tabatin un grupo bao di 15 aña di 19.800, cu pa fin di 2022 a bira mas o menos 17.000 so. Mester bisa cu CBS, yegando na fin di 2023, ainda no tin cifra di poblacion actualiza pa 2022 completo. E motibo ta desconoci pa nos. Por mira e asunto aki puramente di banda economico y financiero, den sentido cu nos por baha gasto di enseñanza. Sin embargo, nos por mira esaki tambe como un oportunidad pa stimula mehoracion a traves di reduci e cantidad di alumno, algo cu mayoria di experto globalmente ta mira como un factor importante den mehora calidad di enseñanza. E no lo resolve tur problema, pero e lo yuda, basta cu gobierno bin cu un plan completo y coherente pa probecha esaki. Pakico nunca gobierno ta referi di un manera transparente na e tipo di asunto aki?

E otro aspecto cu nos lo trata aki, aunke tin varios cu nos no ta logra den e espacio aki, ta e consecuencianan pa mercado laboral. A mas largo plazo, si e situacion describi anteriormente continua, y nos no ta mira kico lo ocasiona un cambio, esey ta significa cu structuralmente no lo tin reemplazo local pa esnan di edad cu ta sali di e proceso laboral. Na e momento ey anto, hasta mantene e forza laboral na su nivel lo depende di importacion di forza laboral, pa no papia mes di eventual crecemento economico, cu lo ta carga 100% pa labor importa. Si lo ta observando e posibilidadnan di limita importacion di labor anto nos mester stimula hende di edad pa keda traha o bay traha atrobe. Esey lo no ta un idea unico pasobra nos ta mira esey ta tumando lugar na hopi pais caba. Por ehemplo, na Hulanda tin organizacion cu via comunicacion digital ta busca persona di edad cu ta dispuesto pa haci trabao, casi semper part-time. Na Aruba tambe a yega di tuma un iniciativa asina, pero lo mester un intento hopi mas amplio, carga pa gobernacion tambe. E bentahanan di un proyecto asina ta varios. E ta significa un posibilidad di aumenta entrada di hopi hende cu tin solamente un pension parcial di cual nan no por biba. Ta logico cu esaki ta solamente pa esnan cu ta capaz y dispuesto pa haci esey. Pero e ta requeri mas. Por ehemplo, pa haci tuma un job part-time atractivo , lo mester haci algo cu impuesto. Ta ken ta bay traha si despues nan por entrega gran parti di loke nan gana extra atrobe na gobierno? Mester ta posible pa regla e asuntonan aki na un manera creativo. Tambe e ta exigi un otro ‘mindset’ di nos empresarionan. Di experiencia di otro paisnan nos por siña cu mester ta posible pa organiza trabao di tal forma cu ta bira mas facil y atractivo pa emplea hende part-time. Por hasta considera permiti studiante stranhero pa traha job part-time banda di nan estudio, loke ta yuda tambe pa limita mas labor di exterior.

Bayendo na culminacion di e proceso demografico actual pa 2030 y despues, mester sucede hopi. Pesey nos no por keda colga na expresion di bon intencion so.