Un embaraso ta exigi cierto preparacion cu e pareha mester tene cuenta cu nan. Un di nan tin di haber cu asunto di maneho di depresion post parto na Aruba. Otro asunto pa tene cuenta ta esun di e virus di Zika transmiti pa e sangura Aedes aegypti cu nos tin’e na Aruba. Otro topico relevante tin di haber cu maneho di dolor na momento cu un mama ta bay haya yiu.

Depresion post parto
Na  Aruba e problema di depresion post parto ta uno frecuente. Tin mamanan cu ta keda tur traumatisa pa sigui haya yiu despues cu nan a cay den e tipo di depresion ey.

Partera Xochimilca Woorts a declara na Bon Dia Aruba cu “mas y mas mi ta weitando depresion post parto.”  Ora cu el a bin lanta su praktijk na 2004-2005, e no tabata confronta cu mucho caso di depresion post parto pero e ta haya cu awendia e situacion financiero cu e mamanan por ta pasando  aden ta produci cierto stress cerca dje. E mama ora cu wak cu e yiu ta un realidad,  y cu nan sistema di bida ta cambia, e ta puntra su mes: Con mi ta bay cria mi yiu? E situacion no a bira miho? Con mi ta bay haci? Tur e preocupacion aki ta un indicacion di un depresion post parto.

E ta lamenta cu na Aruba no tin un bon enfoke pa atende cu e problema di depresion post parto. Ta necesario pa bin cu un bon enfoke pa yuda e persona cu ta cay den dje ya cu e servicio di psicologo ta algo cu no ta wordo cubri door di seguro AZV. Ademas doctor di cas no ta referi facilmente un pashent pa un psicologo.

E opcion cu tin ta un psikiatra; y ta un psikiatra so tin na PAAZ. “Si bo ta bay bisa un mama cu e tin cu bay na PAAZ pa un psikiatra, e ta bisa: Mi no ta loco! y mi ta dun’e rason pasobra e no ta loco”.  E cadena di cuido of maneho cu e pashent cu ta sufri di depresion post parto na Aruba, no ta esun di mas fuerte. Na Hulanda e cuido pa atende cu casonan asina ta hopi mas miho. “Mi tin cu bisa cu na Aruba ta faltando esey y depresion post parto ta biniendo mas y mas. E ta algo cu mester di su atencion”.

Partera Woorts ta haya cu e asunto aki mester di su debido atencion pasobra e mama por pasa pa un psicosis. E ta un lastima cu pa falta di un bon maneho of cuido profesional e mama por termina na PAAZ prome cu e por haya e ayudo debido.

Virus di Zika
Aunke no tin mucho studio profundo, informacion ta indica cu ta existi un conexion entre Zika y micro cefalia (baby cu ta nace cu cabes chikito). Sra. Woorts ta adverti cu e futuro mama mester adopta tur medida preventivo pa evita Zika ya cu aworaki Aruba tin Zika.

E ta haya cu tur mama kier of cu ta na estado caba mester pens’e bon. Dificilmente Zika lo por bay for di Aruba, ya cu mesun cos cu Dengue y Chikunguña, e ta algo cu lo keda bin bek constantemente. E ta pidi pa tur mama na estado protege nan mes pa no wordo pica door di sangura. Tambe e ta haya cu a pesar di e seriedad di e asunto aki tin poco informacion. “Nos  no tin hopi cu nos por haci sino observa e mucha y haci e testnan.”

Maneho di dolor
E parti di maneho di dolor ta un aspecto importante y manehabel pa un mama cu lo duna luz. Pero e ta demanda cierto preparacion fisico y mental pa haci un bon trabou di parto. E partera Woorts ta bisa cu sin duda parto ta un proceso doloroso pero bunita. E dolor por wordo mengua ya cu e ta algo mental caminda cada ken ta percibi dolor na nan mesun manera. Tin hende muhe cu ta haya yiu sin mucho dolor y nan ta keda trankil;  otro ta cay den panico pasobra nan no por cu e dolor.  “Esey ta algo hopi personal”, segun e partera.

E ta remarca cu e preparacion prome cu e parto ta hopi importante. Si bo ta bin cu un baby hopi grandi di 8 pa 9 liber y e hende muhe tin un curpa chikito, logicamente e ta bay tin un parto mas largo y mas doloroso. “Mas grandi e baby  ta mas dolor e ta pa saca. Mas chikito e baby ta, mas facil e ta pa saca”. Durante e trabou di parto tin varios faceta cu e futuro mama por controla pa bo por tin un proceso di parto mas agradabel, aunke e ta keda causa dolor.

Woorts ta splica cu tin paisnan na mundo cu nan ta cambiando nan manera di pensa riba e maneho di e dolor. Tin pais cu ta introduciendo multi orgasmo na luga di multi dolor den un parto. “Enbes cu e mama ta sinti dolor, e ta sinti orgasmonan durante e parto.”  Esaki ta algo cu no ta posibel ainda na Aruba.

E partera ta finalisa bisando cu e ambiente rond di e hende muhe cu ta hayando yiu ta hunga un rol grandi. Si nan ta trankil y nan ta crea un ambiente di trankilidad e ta contribui pa crea un gran diferencia con e persona cu ta hayando yiu ta confronta e parto. “Pero esun cu ta bira nervioso y cu ta bisa: “bo ta bay muri” cada rato, ta haci cu bo ta sinti dolor…”