Despues di un fin di siman prolonga celebrando e aspectonan bunita di nos pais, su historia y herencia cultural, ta tempo atrobe pa contempla loke nos tin nos dilanti como comunidad ora bida ta sigui. Pero promer cu nos haci esey, ban para keto un rato na e momentonan ey di celebracion, y tambe di reflexion, si nos ta desea di haci e celebracion completo. Loke nos ta sinti como un falta, y un oportunidad perdi, ta cu den e celebracion mes no tin un tono critico pa nos mes, di e cosnan cu a keda pa haci ainda, sin cu esaki termina inmediatamente den un debate politico. Si e grandinan di nos pasado recien cu no ta cu nos mas, y cu den e dianan cu a pasa a keda corectamente elogia, lo por a bolbe pa tira un vista kico mientras tanto nos a haci cu nos pais, lo no ta contento cu tur cos? Lo nan elogia nos pa tur loke nos a logra desde nan salida, o lo tin cos cu nan lo indica como trabao cu mester haci ainda? Ni cuanto nos desea di gaba nos mes, un tiki sentido autocritico lo mester bisa nos cu en berdad tin cos pa drecha, hopi cos pa drecha.

Tin cos di drecha ademas, cu no ta cuestion di culpa tal o cual gobierno specifico cu supuestamente no a haci nan trabao debidamente. Ta trata di asunto cu pa hopi aña ta pidi atencion, pero aparentemente tempo ta pasa y e atencion, y seguidamente accion, nunca ta yega. Nos ta duna algun ehemplo. Nos tur ta consciente di e hecho cu pa orguyoso cu nos por ta di nos zona turistico, nos no ta biba eynan. Nos por pasa eybanda pa busca diversion, si nos ta trece e cartera cu mester pa esey, pero e no ta defini, ni pa esnan cu tin nan empleo na e lugar ey, e ambiente socio-economico den cual nan ta biba. Ban tira un vista anto unda nos ta biba, y kico nos ta mira? Nos ta contento cu tur e cayanan kibra, o cu no tin asfalt ainda, o tin asfalt pero no tin acera drechi pa hende cana, mucho menos pa por move, por ehemplo cu un rolstoel? Hasta den ciudad tin lugar unda e acera ta den asina mal condicion, despues cu pa mas di cuarenta aña e unico cos cu a haci ta caba di daña nan pa e cobamento cu e companianan di servicio publico ta haci, completamente segun nan propio agenda y garantizando cu bo por mira e trabao mediocre cu nan a laga atras…

Nos mester por mira e desorden cu tin pa varios aña caba, unda esnan cu tin e recurso financiero ta traha cura pa nan cas, y hopi biaha di bastante elegancia, pero tin un autoridad pa pone hende cumpli cu e exigencia legal di percura pa un cura adecuado, si ta un tereno erfpacht nan tin? Nos mester bay back te den e epoca colonial pa topa cu proyecto di vivienda popular unda a traha un infrastructura completo, cas cu cura, riolering, caya asfalta y acera, e tempo ey ainda bon manteni? Pakico nos ta asina orguyoso y contento cu nos por a laga e epoca colonial ey pa pasado, pero nos ta acepta standard mediocre pa nos propio politiconan?

Di e manera aki tambe nos por contempla e problemanan di infrastructura y servicio publico cu no ta na nivel, pero nos ta keda acepta cu no ta tuma medida drastico pa mehora e cosnan aki? Nos a haya nos propio gobernacion pa nos baha e standard di calidad den nos comunidad pa nos keda na bon cu nos gobernantenan? Sin duda algun nan bida a bira mas facil pasobra gran parti di pueblo ta acepta e cosnan manera nan ta bay desde cu nos ta goberna nos mes? Tuma por ehemplo e situacion actual di procesamento di awa sushi. Desde e tempo cu a opta pa no crea sistema di riolering mas, of otro forma di procesa awa sushi localmente, a crea e plantanan di procesa awa sushi. Un bon idea, pero nos a tolera cu nos gobiernonan ta actua mescos mayoria di nos, cu ta busca mecanico pa drecha auto ora e vehiculo bisa ta basta y dal para cu nos riba caya. E lamento ta e ora cu ‘e baina ey a laga mi na caya’. Pero, bo por bisa tambe cu ta ‘abo a laga e auto na caya’, pasobra bo no tin e custumber di haci mantencion preventivo. Si nos no tin e cultura di mantencion preventivo, ta straño anto cu nos no ta exigi esaki di nos gobiernonan? Di e manera aki nos no mester ta sorprendi si dado momento no tin caminda di bay mas cu awa sushi cu mester procesa y hende ta cuminza dump awa sushi den e damnan, cu a costa vision y placa di e mesun heroenan di pasado recien cu nos a elogia den e dianan aki?

Ki dia nos gobierno(nan) ta cuminza comprende cu pa por tin un economia sostenible, mester traha primeramente riba un ambiente di bida sostenible pa e ciudadano; o acaso nan kier sigui ofrece e turista un isla cu ciudadnan descuida y un naturaleza maltrata, unda no por mira ni siquiera un inicio di un maneho ambiental? Tuma na cuenta cu e turista no ta cana wowo cera, e ta mira loke tin, pakico nos anto si mester haci esey? Cuminza drecha cos pa nos mes, esey ta e trabao pa haci.