Diabierna ultimo Centro di Desaroyo di Hende Muher (CEDEHM) a presenta e tayer di Prevencion y Respuesta na e Violencia di Genero caminda a discuti  diferente punto y a duna informacion importante ariba e tema aki. 

Señora Miangela Ras, directora di CEDEHM, a inicia e tayer aki dunando bon bini na tur presente y a toca algun punto di importancia ariba e tema di violencia di genero cu ta relevante rond mundo. “Nos ta reuni akinan cu un proposito comun, cu ta pa conscientisa ariba violencia di genero, comparti nos conocemento y fortalece nos red pa mehora nos sistema di respuesta”, el a bisa.

Sra. Ras a expresa cu ta conoci mundialmente cu durante e temponan dificil di e pandemia e lucha pa derechonan igual a ricibi un golpi duro. Algun experto ta estima cu e lucha cu e movemento pa derecho di hende muhe a cay atras algun decada. “Hende muhe un biaha ta wordo pusha den e rolnan tradicional di cuidado sin pago. Aunke e palabra ‘empowerment’ a bira hopi popular den tur tipo di ambiente, e ta e esencia di igualdad, equidad y derechonan”, el a señala.

Algun di e puntonan importante cu a wordo discuti durante e tayer tabata e importancia di intercambio di conocemento pa mehora practica y servicionan. E fortalecemento di e coordinacion entre e organisacionnan clave involucra den e prevencion y respuesta na e violencia di genero.

Durante e tayer tabatin diferente presentando cu a duna splicacion amplio di kico ta e nificacion di violencia di genero y kico por haci pa preveni esaki. E organisacion no-gubernamental HIAS tabata presenta y a duna splicacion ariba e rol- y normanan di genero, cual ta e base pa conecta esaki na desigualdad.

Segun e representante di HIAS a splica, e concepto general pa por cuminsa compronde e violencia di genero ta define den tres categoria,  sexo, genero y orientacion sexual.

Ora nos ta referi na sexo e characteristicanan ta e parti biologico, loke nos ta na momento cu nos ta nace, e tin di haber cu biologia. No ta importa na unda bo ta na e mundo aki, ni den ki tempo bo a nace, si ta 1800, 1900, 2000, e ta keda mescos y no ta cambia cu tempo. Genero ta referi na un construccion social, actitudnan, e forma con bo ta expresa bo mes dilanti sociedad, con bo ta identifica bo mes den sociedad. Esaki si tin un diferencia na unda cu bo ta, e ta depende di un construccion social y manera un cultura e ta bay cambia tambe. Y tambe e ta cambia cu tempo, e no ta mesun cos cu si  bo tabata den añanan 1900, con tabata bisti compara cu con nos ta bisti aworaki, dus e ta cambiando y e ta relaciona na e sociedad”, el a bisa.

Esaki ta e splicacion y e diferencianan grandi cu tin entre e sexo y e genero di un persona y distincionnan aki ta yuda compronde miho. Segun HIAS a sigui e orientacion sexual di otro banda e ta algo cu tin di haber cu e atraccion fisico, emocional y amoroso na un persona.

Violencia di genero (GBV) ta wordo defini como un termino general pa cualkier acto dañino cu ta wordo cometi contra e boluntad di un persona y cu ta basa ariba diferencianan socialmente atribui entre homber y muhe. E ta inclui actonan cu ta causa daño of sufrimento fisico, sexual of mental, e trato di tal actonan, e imposicion y e otro tipo di falta di Libertad. E actonan aki por pasa den ambiente priva of publico.

Durante e tayer tambe a splica e diferente tiponan basico di violencia di genero cual ta violacion, agresion sexual, agresion fisico, matrimonio- of unionnan forsa, negacion di recursonan, oportunidad of servicionan y abuso psicologico of emocional.

E  modelo ecologico, cu ta un modelo cu ta yuda compronde con e violencia aki ta wordo perpetua den e diferente areanan di un ser humano, a wordo presenta durante e tayer tambe. E modelo ta splica kico sociedad ta spera di un hende homber y kico e ta spera di un hende muhe y con nan ta pone cada un ariba posicion diferente. “E ta promove e revision di e parti legislativo caminda por wak unda nos ta awo y nos tabata antes y cua ta e caminda pa bay”, el a bisa.

Den e modelo ecologico ta splica con un persona ta sufri di violencia di genero ariba diferente nivel. Sociedad, comunidad y relacional. “Si bo wak bon na nivel di sociedad e ta sufri violencia, na nivel di comunidad e ta sufri violencia tambe y na nivel relacional, con nos mes ta internalisa e rolnan di genero y con nos ta sigui pase na nos generaionnan” el a splica.

Violencia di genero ta cuminsa na cas, e ta wordo reenforsa y e ta bin back di diferente manera. E ta un dinamica cu ta hopi dificil pa haci algo, e ta dificil pa stop e circulo ey. E ta algo cu ta cuminsa na un edad jong y e ta wordo reenforsa pa sociedad, pa otro hendenan y pa dinamica familiar. E ta cuminsa na un nivel cu mayoria di biaha no ta riparabel pa e victima.

Pa locual ta trata prevencion di violencia di genero, algun punto clave ta inclui e involucracion di tur hende, participacion di tur homber, hoben, mucha y personanan den riesgo pa bira victima di violencia di genero. E resultadonan di prevencion no ta facil di midi y ta tuma tempo esfuerso pa mira resultado. E desafio di normanan di genero ta un proceso cu mester wordo guia pa comunidad cu e participacion di homber y muchanan. E ta rekeri accion compromiso na largo plaso y cambio di e conocemento.

E programanan efectivo normalmente ta participativo y ta involucra diferente stakeholders interesa, ta apoya discusionnan critico ariba relacionnan di genero y e aceptacion di violencia. E ta un combinacion di formacion y intervencionnan di medionan di bida.