Mirando cu nos ta den fase di formacion pa bin na un gobierno nobo, y mirando tambe cu e 3 partidonan politico cu lo forma parti di esaki ta parce di kier ataca problemanan di corupcion den gobernacion, nos kier pone atencion riba e topico di bon gobernacion.

Pa haci esaki lo bay bek na un evento cu a tuma luga september ultimo, esta e simposio di bon gobernacion. E evento a wordo organisa pa Fundacion pa Gobernacion di Calidad Aruba (FGCA) y a mira 3 oradonan cu a amplia riba e topico den nan experticio specifico.

Armand Hessels, presidente di FGCA a subraya durante su discurso cu tin 3 areanan den cual mal gobernacion por manifesta. Esakinan ta: patronahe politico (nepotismo), un administracion financiero deficiente y proyectonan faya y/of sospechoso.

Patronahe politico
Patronahe politico ta ora ta fabora famia of amistad di esnan cu posicion dentro di aparato gubernamental den cualkier forma. Esaki por ta pa duna preferencia na peticionnan di e grupo aki pa tereno, permiso, of te hasta nombramento di e grupo aki como empleado publico. Loke por tin efecto riba e aparato gubernamental su funcionamento corecto si ta trata di personanan cu no ta suficientemente prepara pa asumi un trabou of responsabilidad den gobierno. Nombramento di empleado publico en connexion cu politica no ta nada nobo. Esaki tambe hefe di Departamento di Recurso Humano (DRH) Omaira Lares a yega di declara na Bon Dia den pasado.

“Bo no por ta solamente un dokter, anto bo ta bin traha na telefonista. Pero bo mester ta un telefonista pa bo por traha como telefonista.” Si e persona no ta cualifica pa e funcion segun sra. Lares nan tin cu bisa e mandatario concerni cu locual e ta haciendo no ta corecto, pasobra esey ta afecta e calidad di servicio. Ademas e departamento ta adverti e mandatario concerni cu e ta bay tuma un decision incorecto. Nombramento politico den aparato gubernamental tambe tin su efecto riba e aspecto financiero di e pais. Segun sr. Hessels, por compara esaki cu e situacion na Corsou. Corsou, cual tin un poblacion di mas o menos 150 mil hende, ta conta cu un total di 4617 empleadonan publico. 278 di cual ta den oficina di minister. Aunke Aruba tin menos habitante, en realidad tin nos isla tin mas empleado publico: un total di mas o menos 5757, 374 di cual ta den oficina di minister.

Sr. Hessels ta observa cu si na Aruba lo tin e mesun ratio di empleado publico per habitante di 1 empleado publico pa cada 33.5 habitante, Aruba lo tin 3200 en total, 2500 menos di e cantidad cu tin awo. Esaki por baha gasto di gobierno pa 200 miyon florin pa aña, sr. Hessels a remarca.

Administracion financiero deficiente
E fenomeno cu politiconan no sa sigui consehonan duna pa otro instancianan di gobierno manera CAft tampoco ta un fenomeno nobo. Te hasta sr. Hessels a subraya cu prome cu a bin cu e tipo di institucionnan aki cu ta supervisa gobierno, gobierno tabata haya deficit den presupuesto di diferente departamentonan. Pa purba corigi esaki gobierno tabata purba di tuma prestamonan. Despues cu e ley di CAft a drenta na vigor, esaki ta resulta di ta mas dificil.

Pues despues di esaki segun sr. Hessels gobierno ta corta mas y mas e presupuesto di departamentonan di enseñansa, asuntonan social, husticia, infrastructura y salud. Sin conta cu ta subi impuesto y kita subsidio di fundacionnan y organisacionnan social pa por cubri buraconan den presupuesto.

Un tercer parti di presupuesto ta bay perdi
Pa loke ta trata mal gobernacion, un administracion financiero deficiente ta bay hunto cu proyectonan sospechoso of faya of cu no a wordo completa, segun sr. Hessels. Esaki ta inclui entre otro e dump na Parkietenbos, proyectonan Public Private Parnership (PPP) y e hedging deal cu a tuma luga na Elmar. Apart di esnan menciona, sr. Hessels ta menciona hopi proyectonan durante desaroyo di nos pais, pero nos lo laga esaki na ehempelnan contemporaneo.

Pa conclui, sr. Hessels ta ilustra (den potret) cu un total di 450 miyon ta wordo malgasta pa gobierno pa aña. Esaki ta mas o menos un tercer parti di e presupuesto anual.
Un solucion cu sr. Hessels a propone ta pa independisa e organonan di control for di dependencia riba gobierno.

Bon gobernacion y integridad ta cuminsa cu e individuo
Willeke Slingerland, un di e oradonan invita di Hulanda di su banda a pone e responsabilidad pa percura pa bon gobernacion den man di comunidad mes. Aunke e ehecutacion di un sistema di integridad y bon gobernacion ta den man di partido politico y politiconan, sra. Slingerland a subraya cu nos tur ta contribui na un miho ambiente unda persona por critica otro pa mehora calidad di gobernacion.

E enfasis cu sra. Slingerland a pone ta riba e individual mes y con un persona ta desaroya un compas moral. Hopi biaha esaki ta tuma luga na cas, na scol of na trabou. Loke ta importante pa desaroya ta cada individuo su caracter moral y su capacidad pa pensa criticamente. Esaki ta algo cu mester wordo desaroya desde jong y tambe mester wordo practica regularmente cu otro persona.

Pa por desaroya e caracteristicanan aki, un persona mester por reconoce su mesun preferencianan. E preferencianan aki ta mas tanto unda un persona su pensamento logico y racional por faya. Tambe ta importante pa e persona distingi hechonan for di cosnan cu e ta asumi. Hopi biaha, segun sra. Slingerland, nos como humano sa tuma e caminda mas cortico pa construi un argumento. Pues e ta recomenda pa mira bon si tin evidencia duro pa sostene un hecho.

Tambe sra. Slingerland a splica cu mester evita e efecto di tunnel vision pa medio di trece mas perspectiva diferente den bida diario y tur otro aspecto di bida. “Si bo keda cu un pensamento bo semper lo kere cu esaki ta berdad, mientras si tin mas perspectiva tin espacio pa un discusion tuma luga”. Algo cu ta hopi importante pa bon gobernacion segun sra. Slingerland ta con pa distingui entre interesnan general y interesnan specifico. “Si nos mira e motivacion tras di decisionnan cu wordo tuma hopi biaha nos por mira caba si e ta sirbi un interes general of specifico”.

E importancia cu sra. Slingerland ta pone riba e ciudadanonan pa actua contra di mal gobernacion ta grandi. “P’esey ta importante pa semper keda cuestiona, keda puntra dicon. Loke ta e complice mas grandi di mal gobernacion ta cuidadanonan cu ta complaciente, mal informa of ignorante”.

Den un proximo edicion nos lo elabora riba un campaña di conscientisacion pa loke ta trata bon gobernacion y corupcion cu a wordo hiba pa Fundashon Korsou Transparente.