Den nos Editorial nos a trata caba algun aspecto importante di e tema personal gubernamental, segun e acuerdonan cu Hulanda, expresa tambe den e Uitvoeringsagenda version II. Loke nos no a toca, cu tambe ta contempla den e agenda aki, ta e aspecto di planificacion strategico pa personal di e aparato gubernamental. Den e sentido aki tambe e texto menciona ta mas cu cla.

Ta menciona por ehemplo cu mester bin un sistema di evaluacion di empleado basa riba prestacion, algo cu pa varios decada ta desconoci den e aparato, salvo algun excepcion faborable. Esey ya caba lo ta un cambio drastico, cu ta requeri un cambio total den e manera di pensa tocante e sistema di evaluacion y recompensa pa prestacion. Pasobra, laga nos ta honesto, awor tambe tin un sistema di evaluacion y recompensa, pero cu den nada ta parce un sistema cu ta basa riba un acercamento profesional di e asunto aki. Al contrario, demasiado tempo caba e sistema antiguo, cu tabata basa tambe riba evaluacion y prestacion, a keda sustitui pa un sistema di preferencia personal, basa mas tanto riba afiliacion politico, y di otro banda e reclamo di recompensa automatico pa trabao haci, loke e no ta enteramente.

E sistema actual ta pa un parti basa riba recompensa automatico, e asina yama ‘periodiek’ cu ta duna un posibilidad dentro di un cierto ‘schaal’ pero e promocion di un schaal pa otro si supuestamente ta(bata) mara na evaluacion di prestacion di e persona, tambe di su eventual avance den educacion pa un cierto puesto. Loke nos a mira den e decadanan nos tras ta un prostitucion completo di e sistema, unda a ataca e sistema di dos banda: hopi departamento no tin un sistema di evaluacion periodico di tur nan personal, cu ta sucede na un manera imparcial. Ta conoci pa cualkier empleado publico, cu tanten e no bay busca un formulario (FIF) y cuminza busca un promocion, nada lo bay sucede tampoco. Cu consecuencia cu e empleado obediente y no asina orienta na busca beneficio personal den nan trabao, por keda añanan largo sin haya ningun atencion di parti di e departamento, ni tampoco di e departamento di recurso humano.

Esnan cu mas lo avanza ta esunnan cu tin un ‘padrino’ politico cu ta percura pa e departamento haci e trabao necesario. Y den un ambiente asina politiza ta di comprende, no di hustifica, cu a lo largo e criterionan fundamental di evaluacion di trabao ta move bay den background, y den cierto caso hasta desaparece completamente. Esey ta conta tambe pa e departamento di recurso humano, cu dado momento a bira asina desorienta, cu a surgi un fenomeno peculiar, unda tabata bisa, den evaluacion oficial, cu por ehemplo un persona cu tin LTS so, y pa un cierto funcion mester di un diploma di MAVO, cu e persona aki sin MAVO por salta schaal den su promocion, pasobra e NO tin e diploma, mientras esun cu SI tin, mester bay un pa un… Nos no ta bisa esaki pa haci mofa di ningun hende, pero pa ilustra con leu di un sistema profesional y adecuado nos ta aleha awendia y con necesario un revision di henter e sistema ta.

Otro punto importante ta e proyeccion di gasto pa e proximo añanan, pa cual nos por a mira caba un ehemplo den presupuesto 2021, unda ta mantene e costonan di empleado publico di e ministerionan na e mesun suma cu 2021 (Afl. 431 miyon), te na 2025. E Uitvoeringsagenda ta papia di un reduccion di gasto di personal di 20% den 5 aña, tumando e suma di presupuesto 2020 como punto di salida, loke caba ta un diferencia cu loke gobierno a pone den presupuesto. Mas complica ainda e situacion ta bira, ora tuma na cuenta cu IMF den un di nan anexonan di e ultimo informe, ta proyecta un aumento sustancial di gasto di personal den e proximo 5 aña, cu ta percura pa ningun momento den e proximo añanan e gastonan di personal ta keda bao di e nivel generalmente recomenda di 10% di GDP nominal. Esaki ta laga nos cu e pregunta ta kico realmente ta e proposito aki. Nos tin e tendencia pa tuma e Uitvoeringsagenda na serio den esaki, pasobra ta di e banda ey e placa mester bin pa nos yega asina leu, y pesey nan lo ta ‘call the shots’.

Aki tin otro asunto pa clarifica, pasobra e acuerdo entre Aruba y Hulanda ta papia di e suma (Afl. 431 miyon) pa e empleadonan di e ministerionan so, mientras IMF ta maneha un definicion cu ta abarca tur salario cu gobierno ta paga, incluyendo sector subsidia, personal di uitzendburea, hende den VUT, etc. Tumando e cifra limita di gobierno, 20% den 5 aña lo ta un 90 miyon florin menos pa 2025. Riba e total general, di na 2020 casi 700 miyon florin na gasto di personal, lo ta un total di 140 miyon florin menos. Tumando como ‘benchmark’ di costo promedio di un puesto na gobierno di casi Afl. 100.000, nos ta papiando di por lo menos 1.500 cupo di trabao menos… Nos ta bay confronta e politico di nos preferencia, y e otronan tambe, cu e cifranan aki y puntra nan si ta factible pa cumpli cu e parti di e acuerdo aki…?