Weekend ultimo a anuncia cu a nombra un comision independiente pa evalua e implementacion di e Landspakket di Aruba, Corsou y Sint Maarten. Manera ta conoci, e Landspakket ta acuerdonan di reforma cu a keda introduci durante e pandemia di Covid-19.

Manera acorda bao di e Acuerdo Mutuo pa Cooperacion riba Reforma, estableci na april 2023, gobiernonan di e tres isla menciona a bay di acuerdo pa nombra e comision independiente aki.

E Landspakket a keda introduci na fin di 2020, como parti di e acuerdo pa sosten di likides cu Hulanda a duna e paisnan durante e pandemia. E Landspakket ta inclui un variedad di reforma, cual su meta ta pa reforsa economia y capacidad di gobernacion di e paisnan Caribense di Reino. E revision proximo ta bay evalua con efectivamente a ehecuta e reformanan aki, nan impacto, y si ta logrando e metanan stipula.

E comision ta presidi pa Maria van der Sluijs-Plantz. Su miembronan ta inclui (Aruba), Francis de Lanoy (Corsou), Cees Slager (Hulanda), y Franklyn Richards (Sint Maarten). Pa sigura imparcialidad, e comision tambe ta bay depende riba investigacion haci pa un agencia independiente externo.

Ta spera cu e rapport final lo keda cla pa maart di 2026, y ta bay present’e na e hefenan di gobierno di e cuatro pais. Basa riba e hallazgo, e gobiernonan ta bay dicidi si ta continua, haci amienda, of termina e areglo di reforma.

E evaluacion aki ta marca un momento crucial den e cooperacion andando entre e paisnan Caribense y Hulanda, ya cu ta bay determina e futuro di e proceso di reforma cu a duna forma na hopi di e politica economico y administrativo riba e islanan den añanan recien.

Landspakket ta sostenible?
Fin di juli ultimo, Bon Dia Aruba a combersa cu Thaïs Franken, MSc, un investigado academico. Segun Franken, a pesar cu e intencion tras di e Landspakket por tabata bon, sociedad civil di Aruba no a compronde esakinan. “Si ngo’s no ta compronde e landspakket, no sa kico e ta contene y kico nan contribucion ta den e landspakket y kico e impacto di e landspakket ta riba nan, anto no por cuminza e discusion mes.” Eynan ta mira con e falta di acceso na informacion y falta di comprension den nivel di gobernacion, tambe na nivel di Reino ta haci cu ngo’s no ta confortabel, corda pa cuestiona y bin cu idea propio. P’esey ta importante pa nan ta fuerte, pasobra si nan ta e wes’i lomba di comunidad, y nan ta e ‘mouthpiece’ pa Gobierno, nan mester ta fuerte pa defende nan mes. Y mayoria di e temanan di e landspakket ta referi na rol di organisacionnan di sociedad civil, esta e ngo’s. “Pero si puntra nan con nan ta mira nan mes den implementacion di e landspakket, y con nan ta prepara, e reaccion ta hopi limita. Y esey ta mi empeño, pa nos empodera ngo’s pa asina por fin por logra bon gobernacion na Aruba, y pa Reino Hulandes ta mas fuerte, igual, cu manehonan cu ta sostene desaroyo sostenibel di tur partner. Tur mester ta igual den conocemento y experticio. Tanten cu desbalansa, semper lo sigui tin un partner cu ta mas fuerte cu otro y cu ta sigui impone.”

Y na juni, tabatin sesionnan di trabao cu representantenan di TWO di Hulanda y Aruba, den cuadro di e Acuerdo Mutuo pa Cooperacion riba Reforma. Tocante esaki, vice-prome minister di Aruba, Gerlien Croes (Futuro) a bisa cu Aruba tabata den un fase crucial unda enfoke y determinacion ta necesario pa por cumpli cu e agenda di reforma. E idea tras di e sesionnan di trabao tabata pa sigura un implementacion mas efectivo di e Landspakket.

Falta di progreso

Tur esaki despues cu januari ultimo, miembronan di Tweede Kamer a expresa preocupacion pa e cambionan haci na e manera di reporta riba e progreso di e Landspakketnan, unda e formato nobo a ricibi critica pa motibo di ta menos transparente.

Parlamentario di PVV, Peter van Haasen a expresa su malcontento durante un debate di comite cu Secretario di Estado Szabo, bisando cu mientras cu e rapportnan nobo ta mustra agradable esteticamente, nan ta sconde informacion crucial bao detayenan innecesario. El a enfatisa e importancia di un bista cla riba e ehecucion y programacion di plannan acorda cu e islanan, expresando desinteres den e number di e Metanan di Desaroyo Sostenible (SDGs) awo inclui den e rapportnan.

Van Haasen a resalta inconsistencia den e rapportnan nobo, notando instancianan unda proyectonan ta marca como “segun schedule” mientras cu nan no a cuminsa mes.

El a cita un ehempel for di Aruba, unda ta reporta cu e infrastructura educacional fisico ta reporta di cumpli cu standard y ta “segun schedule,” pero e evaluacion base di edificionan di scol a keda retrasa pa motibo di falta di tempo, y otro tareanan relaciona no a cuminsa ainda.