E siman aki atrobe no por a pasa e cambionan di ley den Parlamento, cu lo a regla varios asunto den nos Constitucion. Entre nan introduci e status di Ombudsman como ‘hoog college van staat’, manera nos conoce caba Raad van Advies (RvA) y Algemene Rekenkamer (ARA). E 14 votonan pa aproba e ley no tabat’ey y e interogante grandi ta si a corto plazo lo bay tin e mayoria di dos tercio necesario.

Cu e suceso aki, e cambionan encuanto Ombudsman, duna RvA mas facultad y introduci regla pa finanzas publico duradero a keda paraliza. E pregunta ta si di berdad gobierno ta lamenta e impasse cu a surgi, cu por tin como consecuencia cu pa varios aña no ta bay tin cambio den Constitucion. Nos ta mira dos posibilidad: uno ta cu realmente gobierno ta lamenta cu e ley no a keda aproba y awor ta sinta cu e pregunta con pa sigui cu e proceso di institui un Ombudsman a base di Constitucion. E otro posibilidad ta cu gobierno no ta lamenta esaki y al contrario a mira un oportunidad unico aki pa ‘parkeer’ e asuntonan referi pa basta tempo, mientras por culpa oposicion di mala voluntad, pasobra “nan sa masha bon cu mester 3 voto mas pa yega na e 14 voto necesario pa algo di interes general…” Nos no ta bisa cu esey tabata e intencion, pero si gobierno di berdad lo tabata kier ta Macchiavelico, esaki tabata un oportunidad di oro pa hacie asina y gana punto riba oposicion tambe. Cu esey ta berdad of no, no ta cambia e realidad cu por lo pronto no tin nada pa ningun.

Pero, kico realmente e cambionan den e ley lo a significa? No for di un punto di vista legal formal, pero kico exactamente ta duna RvA mas peso, si nan por conseha mas? Nos por a mira den e practica di nos sistema di gobernacion cu e sucesivo gobiernonan no tabata perde mucho tempo cu e consehonan y mas tanto ta simplemente dal bay segun nan propio plan. E calificacion cu e Conseho ta duna e proyectonan di ley, pa indica na gobierno con bon o malo esakinan ta, nunca a haci tanto impresion y sigur no den e casonan cu e calificacion tabata pa gobierno considera retira e propuesta, pa nan calidad pesimo. E problema fundamental ta keda: kico e status constitucional di alto colegio di estado ta significa, si un gobierno ta reacciona mas tanto cu un actitud di ‘e ta un advies, nada mas’. Y si nada ta cambia den e situacion aki, di descarta tur cos cu no ta di bo agrado como gobierno, djis pasobra e no ta encera un poder real cu por impone algo riba bo? Anto no ta mira con tur e intentonan aki pa trece instrumento nobo di conseho lo bay haci un diferencia.

Nos ta comprende cu lo kier cumpli cu algo cu e otro paisnan den Reino tin caba y Aruba ta luci malo kedando atras pa varios aña sin institui un Ombudsman. Pero, pregunta: ta absolutamente necesario pa Ombudsman ta hinca den Constitucion? No tur organo di gobernacion ta den Constitucion y si gobierno ta sincero cu percura pa un Ombudsman haci su trabao a mas corto plazo posible, pakico no a cuminza haci esaki pa caba? Ta parce awor cu e pleito tocante e inclusion den Constitucion ta e problema, mientras cu e tipo di facultad cu Ombudsman a haya den e ley – aproba caba – ta loke varios entidad gubernamental tin ‘standard’. Pone e cos anda y stop di maha…

Ademas, pa bolbe na e tema di con bon te awor nos gobiernonan ta anda cu nos Constitucion, ta bon pa recorda cu tin mas asunto regla den nos Constitucion unda gobierno(nan) ta ignora practicanan cu ta tuma lugar en pugna cu Constitucion. Esey ta por ehemplo e asunto di ‘maatschappelijke bijdrage’ cu gobierno ta exigi di persona – natural o legal – den emision di tereno considera valioso, sin cu tin un base legal, pasobra Constitucion ta bisa cu e mester ta regla via ley. E unico pago regla den ley pa cu emision di tereno di propiedad publico ta e pago di optierecht y erfpachtcanon. Loke no ta regla ta e miyones cu mientras tanto a bay pa un lista largo di fundacion como maatschappelijke bijdrage, unda diferente ministro tras di otro tabata indica nan preferencia pa placa bay pa cual o tal fundacion o organisacion.Tur esaki den scuridad di gobernacion, sin un claridad di criterio y proceso pa cana, y mucho menos un cuadro legal adecuado pa e asunto aki. Por lo tanto ta keda un caminda habri pa beneficia cu miyones cierto institucion of organisacion, sin debido administracion di e fondonan aki, cu no ta aparece den administracion publico. Y di e manera aki no tin ningun vista riba eventual ‘kickback’ di esnan beneficia den direccion di mandatario o funcionario halto. Banda di e casonan Avestruz y Flamingo lo yega un dia cu henter e asunto aki na nivel di republica bananera ta bay rementa den cara di gobierno y lo haya nomber di un bunita pahra den nos naturaleza.

E exageracion presenta cu e importancia di regla cos den Constitucion no ta cuadra cu e falta di respet demostra desde 1986 pa Constitcion. Esey lo bay conta tambe pa Ombudsman, si algun dia e asunto logra pasa Parlamento.