editorial

Sin mucho novedad!

E di seis edicion di ‘Green Aruba’ a termina, sin tanto novedad, y cu un enfasis mas riba sostenibilidad en general, cu riba avancenan cu por logra den conversion pa energia renoba. Aña pasa caba, varios bishitante di exterior a expresa nan decepcion cu no a tende mucho cos nobo; e aña aki ta representa un ripiticion di esey.

Realmente e unico ‘MOU’ digno di menciona ta e convenio cu WEB Aruba NV a firma cu e compania Canades Temporal Power, pa entrega di un sistema di almacena energia electrico den un instalacion mecanico basa riba un ‘flywheel’ di metal cu ta move na velocidad halto. Ora mester di energia electrico, e energia kinetico ta percura pa genera electricidad, loke ta resulta den menos velocidad di e flywheel. Mester bisa tambe cu e sistema di flywheel ta solamente un solucion pa compensa pa perdida momentaneo di energia electrico. Por ehemplo si un molina, o parke di molina di biento, diripiente no ta suministra suficiente coriente, e sistema aki por ‘kick in’ pa compensa durante un tempo cortico. ‘Un tempo cortico’ ta significa talbes 15 minuut, no mas.

Naturalmente e ora otro fuente di energia electrico mester tuma over pa suministra e coriente cu a perde, loke den nos sistema keto bay ta un turbina riba fuel oil, of den futuro, talbes gas natural. Cu esaki anto nos ta papiando di un sistema cu tin su utilidad den crea mas ekilibrio y siguridad den e red di distribucion, loke tin su balor si tin pensa pa sigui cu un di dos parke di molina, o amplia e suministro di energia di fuente solar considerablemente.

Ta remarcabel anto cu a tene henter un conferencia, pa solamente yega na un MOU cu un compania cu ta suministra un solucion pa crea mayor balansa den e red, pero no ta significa un fuente alternativo di energia mes. Kico nos a keda cun’e anto, despues di seis aña? Un parke di molina cu tabata t’ey tempo cu e gobierno aki a drenta, un man yen di proyecto priva di solar,un proyecto di produccion di gas a traves di kima desperdicio cu te awe, asina leu cu nos sa, no a cuminsa funciona, y un proyecto di energia solar na aeropuerto, cu por cierto ta percura de paso pa sombra pa e parkeer. Ta facil papia di cu a yega caba na 50% di nos energia electrico ta bin di fuentenan renoba, pero esey no ta berdad. Esey lo ta e caso si e proyecto di Urirama por continua, y esey talbes no ta depende tanto di e protestanan contra e parke, pa legitimo cu esakinan por ta. E obstaculo mas grandi cu no ta resolvi ainda ta con pa garantisa stabilidad di e red di distribucion, ora cu dos parke di molina, cu hunto ta casi 40% di e totalidad di potencia produci, ta cay afo pasobra no tin biento.

Ta parce cu e convenio firma awor ta un intento pa atende e problema aki, pa por gana e lapso di tempo necesario pa otro productor di energia, por cuminsa suministra e potencia perdi. Cu esaki tur cos ta resolvi? Esey no ta sigur; e tecnologia aki no ta algo tanto uza. Na Merca tin segun un estudio di US Department of Energy di december 2013, solamente un di total 40 MW di almacenamiento instala via ‘flywheel’. Esaki ta un parti hopi chikito di e 24.6 GigaWatt (24.600 MW) di almacenamiento, di cual 95% ta ‘pumped hydro’. E forma aki di warda energia  ta ‘storage’ di awa den halto, unda ta probecha forsa di gravedad pa move turbina ora mester.

Mita di e energia almacena den sistema di flywheel na Merca ta di un instalacion di 20 MW (200 flywheel) na Stephentown, New York,  di e compania Beacon Power cu a bay bancarota na 2011. Varios accidente cu e instalacion lo a yuda den e bancarota di Beacon. Cu esaki, no ta descarta cu tin tecnologia di flywheel cu ta mas eficiente y mas sigur. Aunke e tecnologia aki no ta barata compara cu bateria, en todo caso e no ta duna e problema ambiental enorme di e sistema di bateria, cu p’esey tampoco ta un opcion viable. Mester tene cuenta tambe cu e compania cay tin apenas un planta di almacenamiento operando na Ontario; no conoce ainda e problemanan cu por surgi cu tempo. Pregunta cu ta keda: nos a kere cu WEB tabata den problema financiero serio; contento di tende cu e compania ta solvable atrobe y por responsabilisa su mes pa inverti den e proyecto aki. Nos mester kere esaki?

Si tur cos bay bon, nos lo por mira un sistema di contencion di flywheel operando na aña 2017. Esey ta bon noticia, pasobra e ora nos por cuminsa cu cancela e conferencia ‘Green Aruba’ otro aña y uza e placa ey pa algo di mayor utilidad pa Aruba. E par di cos cu ta sosodiendo riba e tereno aki, por tuma luga tambe sin tur e papia den bashi aki.