E crisis di coronavirus a trece hopi cos dilanti cu nos por tabata sa, pero cu tempo a bay den background, te cu casi ningun hende ta haci caso mas. A bin dilanti entre otro, cu tabatin hopi compania cu no tabata cumpli cu nan obligacionnan legal como empleador, y ta haci cu nan no por participa den e programa di subsidio salarial di gobierno. Ta di spera cu esey riba su mes caba ta trece hopi informacion cu cual gobierno por/mester percura pa tur empresa ta contribui.

Un di e aspectonan cu tambe a sali na cla, pero no den publicidad te awor, y cu tampoco tabata realmente un secreto, ta e incumplimento bastante grandi cu e ley di pension obligatorio pa sector priva. E ley aki, introduci na 2012, nunca a haya supervision di banda gubernamental, cu consecuencia cu 8 aña despues tin hopi empleado cu no ta o no por contribui. Sea nan dunador di trabao no tin un convenio cu un compania di seguro pa haci esaki, o ta retene e suma indica for di salario di e empleado, pero no ta deposita esaki cerca e compania di seguro. Of despues di un tempo ta stop di paga, pero e empleado no a ripara, pasobra a keda kita e placa for di su salario. Ta dos compania ta encarga cu esaki, Ennia y Guardian Group, cu na inicio a acepta pa implementa e plan.

Segun e ley, Landsverordening Algemeen Pensioen (AB 2011 no. 85), dunador di trabao mester retene di cada empleado 3% di e salario bruto, y hunto cu 3% di su banda deposita esaki cerca e compania di seguro, sea Ennia o Guardian Group, cu cual e tin un convenio. Tambe ta posible pa paga mas cu 6%, o cu e empresa ta paga por ehemplo 4% y e empleado solamente 2%. Loke no por, ta keda sin paga.

Bon Dia Aruba ta hayando varios señal di ciudadano cu a perde trabao den e crisis actual, cu a bin ripara cu, sea nan dunador di trabao nunca a paga, o cu si a kita e 3% di e salario, pero cu nunca e placa a bay pa e compania di seguro.

No tin supervision.
Mientras e otro problemanan cu ta surgi actualmente cu mal practica empresarial tin un caminda di cana, ya cu sea Departamento di Labor, Servicio di Impuesto, o SVb tin instrumento pa actua den forma corectivo, den e caso di e seguro di pension pa sector priva, desde 2012 gobierno nunca a nombra supervisor cu mester controla y obliga e dunadornan di trabao pa cumpli cu nan deber.

Despues di un publicacion cu a sali den Bon Dia Aruba dia 25 di maart 2019, tocante un persona perhudica pasobra su dunador di trabao no a paga e compania di seguro, pero si tabata kita placa di e empleado, te cu e persona a haya notificacion di e compania di seguro cu nan a cancela e acuerdo cu e empresa cu a keda debe.

A base di esey nos a acerca e actual ministro encarga cu finanzas pa un posible respuesta riba e asunto aki, ya cu e ley concerni ta bisa cu ta e ministro encarga cu finanzas mester nombra e funcionario(nan) supervisor, manera ta bisa na Hulandes, e persona(nan) “belast met het toezicht op de naleving.” E ministro e tempo ey a reconoce su responsabilidad, pero nada a sucede. Mientras tanto, nos ta contando ocho (8) aña di implementacion di e ley sin cu tin supervision, mientras cu no tin un idea con grandi e daño ta y pa cuanto empleado. Ta di spera cu den e control cu ta haciendo actualmente riba e companianan por atende e asunto aki tambe. Mas tempo pasa sin accion gubernamental, mas daño esaki ta significa pa e trahador den e empresanan cu ta opera sin cumpli cu tur nan debernan legal.

Manera nos a indica den e articulo di mas di un aña pasa, e supervision ta requeri un instancia di supervision gubernamental, pasobra e companianan di seguro no por haci esey. Pa cuminsa no ta nan tarea, nan mester atende e cliente (empresa) cu acudi cerca nan. E companianan sa ken ta nan cliente, pero no ken no ta ni nan cliente, ni di e compania rival. Esaki ta haci cu e eventual supervisior mester bay dispone di un database di tur empresa y tur empleado na Aruba, en todo caso esnan cu ta registra.Un opcion bastante logico lo ta pa encarga un instancia manera Banco di Seguro Social (SVb) cu e tarea aki, ya cu nan ta dispone caba di mayoria di informacion di e empresanan cu ta opera na Aruba. Ta di spera tambe cu no mester warda pa e siguiente calamidad grandi trece e mesun asunto aki na superficie. Awor cu gobierno a instala un organisacion di consulta hopi grandi pa atende e problemanan cu a surgi di e crisis di coronavirus, di cual un parti ta dedica na mehora y ‘streamline’ procesonan administrativo, lo por inclui e trayecto di control aki tambe.