E dia inevitable a yega, pa anuncia aumento di prijs di awa y coriente. Inevitable pasobra tur ciudadano cu ta sigui noticia internacional sa cu tabata cuestion di tempo pa mester a tuma paso pa evita catastrofe financiero pa e companianan estatal responsable pa provee energia y awa. Por lo tanto hopi lo tabatin e reaccion di “Te awor no mas?” Lo tabata mihor duna claridad cu, en vista di e desaroyonan internacional, unda cu e invasion Ruso na Ucrania prijs di crudo y otro combustible a explota globalmente. Pero desde fin di februari di e aña aki a pasa basta tempo. Suficiente tambe pa haya sa cu e alza drastico di prijs di crudo lo no ta algo temporal, sino cu e por keda halto pa basta tempo. Pa cuminza, ta demasiado prematuro pa pronostica un fin di e guera na Ucrania. Y ademas e aumento internacional di produccion di crudo ta depende di aumento considerable di inversion den petroleo di e productornan principal, loke ta tuma tres pa cinco aña pa cuminza mustra fruto, segun un publicacion e siman aki di Bloomberg. Si economia mundial mehora o yega na un recesion, no tin un oferta creciente a corto plazo. E grupo internacional di productor OPEC ta reuni e siman aki, pero no ta anticipa cambio di produccion y si acaso, solamente un aumento leve, loke no lo contribui tanto na un aumento di oferta.

En todo caso, no tin manera pa scapa di e aumento di prijs, y awor ta necesario considera e posicion di esnan cu entrada mas modera. En principio ta mantene e modelo ‘social’ di cobro, unda esnan cu ta usa un cantidad modesto ta paga e tarifa abao. E consumidornan fuerte ta mira un aumento mas fuerte di nan recibo.Ta parce logico pa organiza esaki asina, poniendo mas peso riba e schoudernan mas hancho. Pero esey no ta tur. Ta importante tambe puntra nos mes con nos prijsnan pa awa y coriente ta compara cu otro pais den nos region, por ehemplo. Nos por observa cu un simple comparacion cu e hermana isla Curaçao ta mustra cu awa na Aruba ta mas barata cu na e otro isla. Igualmente prijs di coriente. Ta e prijs halto aki na Curaçao ta haci cu e promedio di consumo di electricidad aya ta mas o menos mitar di loke e ta aki. Nos lo haya e reaccion irita atrobe di cu ‘nos no ta Corsou’, pero honestamente nos ta kere cu si por compara e dos islanan, pasobra tanto economia como infrastructura, mas tamaño di poblacion, nos no ta asina aleha di otro. E consumo eleva na Aruba por tin relacion cu e prijs relativamente abao di tanto awa como electricidad, compara tambe cu otro islanan den Caribe. Nos no ta trece esaki dilanti como critica riba e consumidor, mas bien por señala cu e ta algo cu nos por a afford, y awor esey a bira mas dificil.

En general e critica riba gobierno ta orienta riba entre otro e hecho cu no a hedge prijs di crudo na momento cu esey tabata oportuno. Esey ta berdad, y aunke nos no a haya un splicacion debido, nos no ta kere cu esey so mester di nos atencion. Mas importante ta e maneho en general cu miras pa futuro. Aki e preocupacion ta grandi pasobra nos no ta tende nada mas cu ‘intencion’. Manera sa bisa: “Caminda pa Cielo ta pavimenta cu bon intencion” y na e altura aki nos a scucha suficiente. Kico ta e problema cardinal? Cu, segun nos parecer, gobierno ta poniendo tur su fichanan riba e deal cu Eagle LNG, y no ta haciendo nada pa amplia e sector di energia alternativo y renovable. E problema actual ta cu gas natural (LNG of otro forma) ta parti di e crisis di energia, no petroleo so. Prijs di gas lo keda halto, sigur pasobra Europa ta bay limita su dependencia riba gas Ruso, y a cuminza importa na un escala grandi gas for di Estadonan Uni. Den e proximo añanan e demanda Europeo por mantene prijs di gas natural halto. Kico ta e efecto pa Aruba? Cu lo por tin suministro di gas, pero no na un prijs cu lo significa un reduccion di costo di awa y coriente. Ademas cu mester tene cuenta cu ta e consumidor local ta bay paga e infrastructura pa LNG, ya cu e perspectivanan pa bende LNG cu cliente den nos region ta casi nulo. Tin suficiente oportunidad pa bunker LNG den nos region caba.

Esaki ta trece e atencion atrobe riba energia renovable. No ta dificil pa constata cu nos no ta avanzando cu esaki, y nos a keda pega na un nivel di 30 MW di capacidad instala di biento, y 7,5 MW di solar. E cifranan di produccion real, te cu juni 2022, tabata 13,4% y 0,9% di biento y solo respectivamente, segun cifra di WEB mes. Aparentemente tin algo di produccion di e parke na aeropuerto, pero nada di e parke solar na San Nicolas; un bon pregunta pa haci na WEB…

Por keda critica gobierno pasobra – finalmente – nan a haci loke mester a haci, aumenta prijs pa no malogra e companianan, pero ta mas importante cuestiona e ruta di morocoy cu a tuma pa renoba drasticamente nos infrastructura di energia di manera sostenible. Aki nada ni di vision, ni accion…