Lastima cu Aruba no conoce un Planbureau manera Hulanda tin. Aya tur partido politico por soña, di dia o di nochi, pero finalmente nan plannan ta bay pa Centraal Planbureau cu ta pone nan bao di microscoop. Y e resultadonan ta bira parti importante di e debate politico, en busca di asiento den Tweede Kamer. Un sistema cu merece introduccion cerca nos, pa termina di un solo tiro e discusionnan den bashi, sin cifra cu por uza como referencia, pa conclui con realistico e plannan di tal o cual partido ta.

Na e momento aki nos a cuminsa scucha algo di e plannan cu diferente partido tin pa reforsa husticia, mehora calidad di enseñansa, mehora condicionnan bao di cual nos muchanan ta lanta, traves di extension di orario di scol, mehora servicio medico, mas dokter di cas, mas specialista, mas remedinan caro, drecha y amplia nos sistema di caretera, etc.  Y banda di esaki nos tin caba tur e proyectonan grandi pa paga den e proximo 20 – 25 aña, manera e Green Corridor, hospital renoba, ringweg na Playa, cu ta costa nos 90 – 100 miyon extra pa aña.

‘Soñar no cuesta nada,’ pero ora kier haci soño bira realidad, ta ‘cold hard cash’ ta manda. Pregunta anto, kico tin na e momento aki na proyeccion di desaroyo economico pa e proximo añanan, cu por duna nos un idea kico e siguiente gobierno por conta cu ne pa por traha. Un impresion cu nos por tin ta den e Economic Outlook di Banco Central cu a sali mas tempran den e luna aki. Lamentablemente e calculacionnan aki a keda un poco fuera di publicidad, ya cu e espacio a bay na e critica severo di banda di nos compania doño di e refineria, cu no a keda contento cu e hecho cu Banco a indica un retraso den e proceso di rehabilitacion. Cu e consecuencia cu nan mester a revisa nan proyeccion traha aña pasa, cu e pensamento cu e proceso lo a cuminsa cu cierto inversion caba den 2016. Ora pa nos tira un bista anto riba e analisis aki.

Banco Central ta cauteloso den su proyeccionnan, loke ta algo logico pasobra bo no por tin e reputacion di bay tras di cualkier informacion cu no ta confiabel.  Si nos mira e cifranan por ehemplo di crecemento economico proyecta pa e proximo periodo di gobernacion (2017 – 2021) ta mira cu nos GDP nominal por crece di Afl. 4876 miyon na 2017 te Afl. 5562 na 2021. Un avance di Afl. 788 miyon, indicando cu na 2021 gobierno por ta cobrando, dependiendo di e medidanan di impuesto, entre 20 – 25% di e suma aki mas na entrada di diferente tipo di impuesto. Esaki por ta varia anto entre 160 – 195 miyon mas.

Motibo pa ‘aleluya’? No directamente, aunke si logra esaki por bisa en todo caso cu a logra cambia e tendencia negativo cu tin awor, unda e crecemento desde 2009 tabata minimo, nada straño cu un refineria cera desde 2012, y e consecuencianan di e crisis mundial di 2008/2009. Entre 2009 y 2016, GDP nominal a crece solamente cu Afl.301 miyon.  Y te awe ainda no a bolbe na e nivel di 2008. Den e añanan nos tras desde 2009 nos por mira tambe cu gobierno a logra aumenta entrada toch, fiando mas y sacando extra placa for di cartera di e ciudadano, pero no di un economia floreciente.

Awor, tin miho tempo na caminda, pa esun cu logra forma gobierno despues di eleccion na september? Depende di loke tin pensa di haci cu e otro banda di e ‘equation’, gasto publico. No mester lubida cu ken cu sinta, ta keda confronta cu e mas di 90 miyon florin pa aña pa paga pa e proyectonan PPP, pa e proximo dos decada. Tambe e gastonan di AZV cu ta sigui aumenta, sin inclui e mehoracionnan cu di diferente banda ta desea di haci riba tereno medico. Nos no ta bisa cu e mehoracionnan no ta deseabel o hasta necesario, pero mester contesta e pregunta:”ken y con ta bay paga e cos aki?”

Diripiente, casi 200 miyon extra na entrada na 2021, no ta parce di e hopi ey, sigur no, si tambe mester reserva placa, segun e ley cu e gobierno actual a impone riba nos tur, cu ta obliga cualkier gobierno pa reserva placa pa por cuminsa baha debe. Ademas ta warda nos e aumento di gasto cu ta bin di e plan di indexering di salario di ambtenaar cu ta implica miyones extra tur aña, te 2024. Pa colmo, e 0,5% di GDP cu ta spaar pa aña ta demasiado poco pa reduci nos debe den un periodo rasonabel, di manera cu nos mester aumenta esey te 1 o 1,5%. Y, loke tambe e ta implica, cu e nivel actual di gasto no por subi…

Tur esaki ta haci cu lo mester tin basta creatividad pa haci cambio dentro di e presupuesto, pa por realisa algo di e plannan cu por tin cierto merito, pa trece e mehoracionnan cu pueblo kier mira. Ken ta dispuesto pa conta pueblo e storia completo?