E cumbre di Nacionnan Uni encuanto Cambio di Clima na Union di Emirato Arabe (COP28), a termina cu opinionnan bastante contradictorio, segun e vision di cada uno. Presencia grandi di lobyista di sector productor di combustible fosil, a causa hopi comentario negativo, cu nan intentonan di para formulacion na fabor di ‘phase out’ produccion y uso di combustible fosil. Finalmente, e debate ferviente a resulta den un formulacion unda algo di e indole ey a keda fuera di e texto final acorda.

E pregunta grandi cu ta keda di tur manera, cu texto mas o menos faborable pa e metanan final pa 2030 y 2050, ta si e metanan, por ehemplo di emision di CO2, ta factible pa e fechanan ey. Nos ta na apenas 6 aña di 2030 y kico realmente a cambia na nivel mundial? E paisnan principal den tanto tamaño economico como produccion/uso di combustible fosil no ta duna señal di cambio di rumbo. Merca, Rusia y Saudi Arabia, cu tur tres ta produciendo na un nivel di riba 10 miyon bari pa dia, tin e sector di petroleo y gas natural como factor importante den nan desaroyo economico den proximo decadanan. Merca ta produciendo actualmente na un nivel impresionante a base di nan ‘shale oil’ pero a mas largo plazo lo depende di acceso na dos fuente principal: Canada y Venezuela, e dos paisnan riba nos continente cu tin reserva grandi di crudo, cu sin embargo tin mester di procesamento previo pa por usa esey den refinacion. Cu miras pa futuro, no ta nada straño cu gobierno Mericano ta mantene relacion cu gobierno Chavista, a pesar di tur maldad cu nan ta comete cu nan propio hendenan.

E panorama internacional ta mas compleho si y no ta consisti so di pais unda ta mira poco avance den rumbo di e metanan expresa. Na Europa, cu dependencia grandi riba combustible fosil cu nan mester cumpra, tin un enfasis mas fuerte den direccion di produccion di energia renovable, manera na Alemania y paisnan den Norte. Sin embargo, nan ta leu ainda di yega na independencia di combustible fosil y e pregunta en general ta ademas si ta posible pa alcanza e independencia ey, y kico lo ta e costonan, tambe ambiental, y den sentido di agotamiento di otro recurso natural. Ta resulta facil pa papia di auto electrico pero esakinan tambe tin nan interogante ambiental, entre otro e problema di desperdicio di bateria, sigur na un nivel di produccion y uso masivo na henter mundo.

Banda di tur esaki ta dificil pa mira un exito di programanan manera esun di ‘carbon credits’ unda a purba cu incentivo financiero logra yega na un nivel razonable di emision di CO2. El a bira mas un juguete pa esnan cu hopi placa pero no ta duna perspectiva di un instrumento valido pa yuda logra e meta di yega na mantene calentamento di nos planeta na e nivel desea, cu ta e 1,5 grado C acorda.

Kico lo ta realistico den e proximo 25 aña, na caminda pa 2050? E tendencia actual ta cu e riconan di e mundo aki ta bira mas rico, mas poder economico ta concentrando den menos man, y e mannan ey no necesariamente tin un agenda di limitacion di calentamento global na vista. No ta trata di e discusion politico tradicional, di rico contra pober, mas bien ta trata di e realismo cu mester bisa nos cu hopi pais por tin e vision pa sostene un acuerdo manera firma na Abhu Dabi, pero di berdad nos ta kere cu nan lo tin e recursonan pa inicia e proyectonan necesario pa combati e efectonan mas directo cu cambio di clima ta treciendo pa nan? Ta un punto positivo cu den e conferencia a papia tambe di e otro aspectonan, manera e efecto desastroso pa agricultura den varios parti di mundo, cu ta un menaza hopi mas directo, pasobra e ta combina efecto di cambio di clima cu e cosnan malo cu humano ta haci pa hopi tempo caba. Ehemplo di esaki ta e deforestacion y avance di desierto na Africa den e region di Sahel, cu tin tur cos di haci cu metodo desastroso di uso di tera. Di mesun manera nos por papia di e destruccion di e ‘pulmon di mundo’, e region di Amazonas cu ta perdiendo su selva virgen na un ritmo realmente espantoso. Pero e realidad ey no a toca solamente Brasil como propietario mayoritario di Amazonas, sino otro pais di nos continente, y di e otro continentenan, tambe. Tur e destruccion aki tabata tema di discusion pa mas di mitar siglo caba, hopi antes cu a cuminza papia di aumento di temperatura global.

Esaki ta implica anto cu, si bo ta haya critica pasobra bo ta kere den e fenomeno di calentamento global, o al contrario pasobra bo no ta kere, e efectonan devastador di maneho di recurso natural eroneo ta presente pa tur por mira, creyente of no. Den pasado reciente a bin dilanti, tambe den e medio aki, kico nos como isla chikito por haci. Tin cierto efecto cu ta djis yega na nos porta, si nos ta desea of no. Tanto nos no por haci pa contribui internacionalmente, pero e poco cu nos por pa atende nos propio asuntonan, ni sikiera den esey nos por mira den un maneho structura gubernamental, sin legislacion ambiental y cu poco respet pa e par di regla cu tin. Nos tin miedo cu nos ta bay sigui riba e mesun pia troci aki, cu e mesun declaracionnan di ‘bon intencion’ pero sin algo concreto na vista.