Director di SVb, Edwin Jacobs tin algo mas cu tres siman ta manehando AZV. Bon Dia Aruba a manda ingeniero Jacobs un serie di pregunta y ta reproduci pregunta y contesta manera cu nan a keda formula.

Kico a motiva pa tuma e encargo (temporal) di AZV?

Na momento cu a acerca mi, a indica mi cu e encargo ta pa un periodo y a defini e encargo den 3 tarea. Ademas a hunga un rol e nivel profesional di ambos team. Cu algun ahustacion na SVb, nos team por tuma over cierto tarea di gerencia y e procesonan ta sigui draai. Nos team na AZV ta conoci pa su dedicacion, compromiso y su amplio dominio di e procesonan cu nos ta maneha. Tumando esaki nan na cuenta ta nifica cu pa un periodo defini mi lo mester aumenta mi oranan di trabao pa dia y mi dianan di trabao pa siman. Mi evaluacion ta mustra mi cu mi por duna mi aporte den e situacion aki.

Kico ta e reto pa maneha un otro fondo di seguro social?

Banda cu mester drenta den e materia nobo, maneha seguridad social den un economia den crisis ta e reto di mas grandi cu por tin. Crisis ta encera cu mester balansa entradanan y beneficionan y e ta bira un proceso di hopi tension y ta pone na prueba e solidaridad cu ta e base di seguridad social. Awor, banda di crisis economico, tin un crisis den salud, locual ta pone extra presion riba gasto. Pues ta haci e situacion extra dificil.

E proximo lunanan nos dilanti ta lunanan caminda escogencianan mester keda haci. Y haci escogencia semper ta encera haci sacrificio. Y mi ta kere cu sacrificionan mester keda pone perspectiva di un meta cu mester alcansa. Un di mi 3 tareanan ta duna mi contribucion den e proceso aki.

Desde su inicio, tabatin sugerencia pa hinca AZV bao maneho di un seguro existente. A papia e tempo ey di seguronan priva. Particularmente pasobra SVB e tempo ey tabatin problema. Pero, con e perspectiva ta awor?

Den e 3 tareanan specifico cu mi a keda encarga cune no ta aparece algo den e direccion aki. Y mi ta comprende. Duna mi pensamentonan alrespecto lo ta speculativo y no ta contribui na confronta nos retonan.

Cua ta e situacion cu a topa na AZV? Cua ta e tres punto di accion cu mester sucede awor aki?

Mi a encontra un team dedica na nan trabao, cu un compromiso grandi y un bon dominio di e materia. E organisacion tin un reto interno y mi a constata cu tin e compromiso di e team pa atende esaki. Mi rol lo ta di facilita. Esey ta e prome punto di accion, promove trankilidad den nos organisacion. Mirando e retonan nos dilanti ta necesario tambe promove trankilidad entre nos partnernan den e sector di cuido. Y por ultimo, duna nos contribucion pa conhuntamente, nos organisacion y nos partnernan, asumi nos responsabilidad pa cu e retonan.

Hulanda ta keda insisti riba e 5 miyon mensual cu mester bay di AZV. E ta afectando e servicio na pacient? Con? Y si no ta asina, e ta afecta e siguridad di e dunado di servicio?

Pa cumpli cu e palabracionnan entre gobierno di Aruba y Hulanda, den cuadro di e prome tranche di sosten di likides, AZV den cooperacion cu gobierno y partnernan a formula un asina yama modelo di 5 ola.

Basa riba e modelo, tur 3 partido, asegurado, dunador di cuido y AZV a duna nan contribucion. E asegurado a contribui pa loke ta e compensacionnan ricibi ora keda manda den exterior. E dunadornan di cuido a contribui cu un reduccion di 5,5% riba nan tarifanan y AZV a reduci gastonan den su organisacion.

Mas aleu e ceramento di fronteranan a conduci cu tratamentonan den exterior a keda reduci na un minimo y esey tambe ta contribui na baha gasto momentaneamente.

E forma con a corta te awor a resulta efectivo?

E reduccionnan basa riba e modelo di 5 ola ta mustrando di ta bay yega cerca di e palabracion entre Aruba y Hulanda pa e aña aki.

Raad van Advies, RvA a produci un serie di conseho pa reforma di nos structura social, cu ta inclui SVB y AZV. Segun RvA e fondonan no ta prepara pa futuro.

Kico ta bo opinion riba e ponencia aki?

Mi ta reconoce den e analisis di Conseho Consultativo (RvA) un presentacion cu SVb a realisa aña pasa pa e instituto. SVb a realisa e presentacion aki pa diferente instancia den nos afan pa conscientisa cu e sostenibilidad financiero di nos sistema di seguridad social ta bao presion debi na dos cambio grandi cu ta tumando lugar den nos sociedad. Primeramente nos tin e transicion demografico cu ta manifesta su mes mediante e proceso di enbehecimento di nos poblacion. Y e di dos cambio ta e transicion epidemiologico cu ta manifesta su mes den un aumento di malesanan cronico.

Den e cuadro aki nos no por mira e sostenibilidad financiero di seguridad social los di e debe publico y e presion fiscal of presion di gasto di sector colectivo.

Den nos presentacion nos a mustra cu nos sistema di seguridad social mester prepara su mes pa e situacion cu e transicionnan aki ta representa. E pandemia lamentablemente no a duna nos e tempo pa traha riba e reto aki. Mas bien e pandemia a acelera e proceso. Nos ta constata un aumento rapido di debe publico cu ta necesario pa wanta e caida economico. Esaki ta bay tin su implicacionnan pa nos presion fiscal den termino medio. Dilanti e dobel reto aki seguridad social ta para awo. E profundisacion riba e parti aki mi ta haya falta den e analisis y recomendacionnan di e Conseho Consultativo y esaki ta stroba di pinta e perspectiva real den cual nos accionnan mester ta dirigi.

E landspakket (y recomendacion di RvA) ta bisa cu mester reduci e pakete, elimina cierto remedinan for di e lista, introduci un contribucion propio. Kico ta e perspectiva, awor cu ta haya un bista riba e funcionamento di AZV?

E posibel palabracionnan nobo entre Aruba y Hulanda no ta conoci. Si entre e posibel palabracionnan tin reduccion di gasto, e parametronan di e seguro pa logra esaki ta conoci. Solamente cu lo mester defini conhuntamente cual nos ta bay asumi un responsabilidad pa nan. Manera mi a indica anteriormente, haci escogencia ta implica haci sacrificio. Hunto nos mester determina e sacrificionan, semper cu bista riba door di kico nos sacrificionan mester conduci nos. Nos mester tin cla unda nos mester yega. Lo no ta facil. Haci escogencia ta implica haci un apelacion riba solidaridad pa hunto nos yega.

SVb y fondo di Malesa

E fondonan di malesa no ta suficiente. Embehecimento y nivel halto di malesanan cronico memey di ciudadanonan, y e situacion actual di e crisis, unda tin mas hende mester keda den cuarentena of ta bira malo, ta baha e fondonan. Pero asina mes, RvA ta kere cu no mester laga Gobierno contribui mas na e fondo of pone mas peso riba e pagado di belasting pa no haci e posicion di competencia di Aruba mas dificil. Ki otro opcion tin e ora?

Aki ta unda e falta di perspectiva ta hunga un papel. Conseho Consultativo no ta poniendo e desaroyo den perspectiva completo. Ademas no ta elabora den profundo con e cambionan proponi ta conduci na aumento di competencia di Aruba. E Conseho no a presenta un strategia of ruta con pa alcansa e meta aki, pero ta mustra di a haci un compilacion di recomendacionnan di pasado, cu tabata apto pa e circunstancianan di e tempo ey. Covid a expone un realidad cu nos no tabata consciente di dje y Covid ta crea su mes realidad tambe. Ta for di nos realidad nobo aki mester sali pa atende nos retonan actual.

RvA ta hasta sugeri pa privatisa e fondo di malesa. Tin ehempelnan di tal? E por traha?

RvA ta bisa pa cambia e structura: pa pasa e pago di dianan di malesa pa e dunado di trabao, cu por cera un seguro apart pa asina elimina e presion riba fondo publico. Na e momentonan aki caba, e dunado di trabao ta cubri 100 % e prome dos dianan. Pero tambe por considera pa re-introduci e practica di antes pa no paga e prome dos dianan cu un trahado ta malo.

Privatisacion no ta un recomendacion nobo di Conseho Consultativo. Ta un ripiticion y manera e biahanan anterior sin cu ta presenta e argumentacionnan pa esaki. E recomendacion ta mustra cu e Conseho ta un poco leu di nos realidad. Pa ilustra kico privatisacion kiermen na Aruba, nos por tuma e situacion di nos Pensioen General. Nos Pensioen General a keda introduci 8 aña pasa. Prome cu Covid personalmente mi tabata calcula cu 40% di nos trahadornan no tin un seguro di pensioen. Awor Covid a expone con mas malo e situacion ta den nos sector laboral. Awo mi ta calcula cu mas cu mitar di nos trahadornan no tin un seguro di pensioen. Pa e seguro di pensioen a pone e responsabilidad den man di e dunador di trabao. Y e dunador di trabao a neglisha su responsabilidad y kende a keda perhudica? E trahador. Esaki ta nos realidad.

Ainda tin mas aspecto cu lo mester studia y discuti prome cu nos por papia seriamente di privatisa seguronan social. Asina mester ta consciente cu e transicion di un modelo pa otro ta implica gastonan. Mester cuantifica esakinan y determina kende ta carga e gastonan aki.

Mas aleu, mi conocemento di nos realidad y di seguro ta bisa mi cu privatisacion ta pone e riesgonan riba tayo di trahadornan. Y Covid a mustra nos con debil nos trahadornan ta para. Nos mester studia e asuntonan aki debidamente prome cu saca conclusionnan prematuro.

RvA ta recomenda pa elimina e obligacion di cesantia ora cu un persona yega edad di pensioen: E lo baha e presion riba e fondo, pero e lo traha na Aruba? SVb por considera esaki?

For di SVb nos ta recomenda un transformacion di e areglo di cesantia den uno di beneficio pa desempleado. Esaki den luz di e flexibilisacion di nos mercado laboral. E beneficio lo por facilita e movecion laboral.

AOV

Mescos cu e fondo di malesa, e fondo di AOV lo haya su mes den problema. RvA mes ta papia di dos opcion: hisa edad di pensioen of baha e suma cu ta paga. E ta realistico pa Aruba?

Haci escogencia ta implica haci sacrificio y conhuntamente nos mester determina ki sacrificio nos ta dispuesto pa haci, basa riba solidaridad.

Finalmente:Lo considera pa hinca AZV hunto cu SVb? Si ta asina, e lo nifica menos personal? Si no ta asina, kico ta e motibo y con lo maneha e gastonan pa maneha e fondonan aki na un forma efectivo, cu ta baha gasto pa mantene nan duradero?

Manera mi a menciona anteriormente, mi a keda encarga specificamente cu 3 tarea y integracion of cooperacion entre e dos institutonan no ta parti di e tareanan. Por lo tanto mi atencion no ta dirigi na e momentonan aki riba e aspecto menciona.