Dentro di algun dia nos ta bolbe celebra otro 18 di maart, dia festivo pa recorda cu nos isla a bira un entidad riba su mes den Reino. E deseo di hopi di nos a bira realidad na 1986 cu inicio di nos gobierno autonomo, loke a duna nos e oportunidad pa proba, pa nos mes y pa otronan, cu nos merece y ta capaz di goberna di manera satisfactorio riba e isla aki. Banda di un momento di celebracion esaki ta un momento tambe pa reflexiona encuanto nos cumplimento cu e tarea di brinda e comunidad e gobernacion adecua riba cual e ciudadano tin derecho. Den e sentido aki ta indispensable pa tira un vista den nos pasado recien pa evalua con y te unda nos ta cumpliendo.

E reciente encuentro di e parlamentonan di Reino na Corsou ta indica cu te awe ainda e colaboracion entre Hulanda y e islanan, y tambe entre e islanan mes, no ta loke e mester ta. Den e critica riba e situacion aki, di banda di nos politiconan, ta mustra mas tanto riba e deficiencianan den comportamento y actitud di Hulanda, e partner mayor den e relacion, capta bao di e denominacion ‘deficit democratico’. Durante e encuentro di IPKO tabatin un presentacion den cual a trece dilanti cuatro aspecto di e deficit aki. Ta trata di e forma di representacion democratico (na nivel di Reino); e forma con ta yega na ley cu ta conta pa henter Reino; e control y responsabilizacion di gobierno di Reino y e relacionnan dentro di e Conseho di Ministro di Reino. Esaki ta parce nos un bon entrada pa trata e tema aki, di principalmente insatisfaccion di mayoria di nos politiconan cu e manera con gobierno di Reino ta funciona.

Pa cuminza e representacion di e paisnan insular ta limita na e ministro plenipotenciario y representante special pa cierto ocasion. Por pensa riba ampliacion den e representacion, pero esaki no ta bay cambia e caracter di e reunion, cu ta defini pa e representacion semper mayoritario Hulandes. E momento pa realmente influencia e proceso lo mester tuma lugar den e deliberacionnan promer cu e reunion, cu finalmente no ta nada mas cu e momento di decision formal di e proceso di preparacion. Riba e punto aki anto por cambia quizas algun asunto secundario, pero cu Hulanda ta bay sinta den un reunion cu tres partner cu igual derecho di voto, esey no lo sucede hamas, pa motibo di e.o. e papel di supervision riba e islanan. Den e forma di yega na ley di Reino por mehora algo, pero no unicamente na banda Hulandes. Tradicionalmente e islanan ta camufla nan falta di diligencia den e consulta cu keho tocante falta di apoyo profesional adecuado, loke ta haci cu ta surgi e pregunta si esaki tambe ta culpa di e madre patria… Na varios ocasion den pasado e islanan, y Aruba sigur, a haya apoyo profesional Hulandes, pa despues nos ripara cu pa decision politico tin atrobe un escasez na cuadro experimenta pa carga e tareanan. Ta trata aki di ley di Reino pero tambe e reaccion adecuado riba tratado cu ta requeri un posicion oficial di e islanan. Tambe e mesun escasez di cuadro experimenta ta bin dilanti tambe den e implementacion y raportahe encuanto e tratadonan. E tema aki a bin dilanti recientemente tambe y nos no ta mira nada mas cu un repiticion di loke a bisa den pasado caba; contal cu nada no ta mehora.

Pa loke ta e control y responsabilizacion di gobierno di Reino, manera bisa anteriormente gobierno Hulandes no lo bay di acuerdo cu un control superior riba e decisionnan di e Conseho di Ministro di Reino. Lo maximo realizable lo keda un conseho – di Raad van State p.e. – pero un veredicto ireversible di un organo cu ta trata keho di un gobierno insular contra decision di gobierno di Reino ta un deseo inalcanzable. E relacionnan dentro di e Conseho di Ministro di Reino no por cambia tanto, en vista di e proceso existente di preparacion extenso di e decisionnan cu ta yega na mesa. Tambe nos conoce e mecanismo di e ‘voortgezet overleg’ durante e reunion, ora cu un o mas participante na e reunion ta keda cu obhecion serio.

Tur e deseonan di nos politiconan cu muy probablemente nunca lo mira realizacion, ta kita nos vista for di e hecho cu den practicamente tur caso cu Conseho di Ministro di Reino a yega di trata, ta tocante mal gobernacion na e isla concerni. Loke nos ta haya presenta aki na cada ocasion ta e diferencia di opinion entre gobierno Hulandes y e gobierno insular cu ta suheto na e supervision cu gobierno di Reino mester, segun Statuut, eherce. Loke ta keda camufla, sigur na e isla en cuestion mes, ta e fayo den gobernacion cu tabatin como consecuencia e actuacion di gobierno di Reino, den su tarea obligatorio dicta den Statuut. Como ciudadano, Hulandes y di Aruba, ta na nos pa no kita nos vista for di e asuntonan aki na cas cu merece intervencion. E autonomia cu nos ta celebra tur 18 di maart ta e derecho di determina pa nos mes den cierto asunto, via nos propio gobierno. E derecho ey ta limita pa e manera con ta eherce esey; violacion di nos derecho como ciudadano Hulandes ta causa accion di gobierno di Reino, pa cumpli cu nos interes y pone nos gobierno responsable. Nos mester celebra cu nos tin e derecho ey tambe.