editorial.jpg

Segun un declaracion di DIMAS, a tramita na 2015 un total di 15.133 peticion pa permiso di estadia. Di e total aki 3922 peticion tabata trata permiso nobo. Un cifra hopi halto den un aña cu economia casi no a crece… Kico por ta e splicacion? Y kico ta e informacion cu falta pa por duna un bista realistico y completo di tur esaki?
Nos por cuminsa cu bisa cu na februari di e aña aki nos a publica un editorial tocante e cifranan di Dimas aki. Loke tabata falta tabata e cifranan di migracion cu awor si t’ey. Ban tira un bista anto den nos proceso demografico. Tur aña e poblacion naci na Aruba ta bira menos pasobra tur aña tin mas Arubiano ta sali bay otro pais compara cu  Arubiano cu ta bolbe. Pa 2015 segun cifra di CBS, a drenta un total di 3504 persona, mientras cu a sali 2334 persona. Di esnan cu a drenta, 766 ta naci na Aruba (y un minoria chikito na e otro islanan). A bandona Aruba den mesun aña  1077 persona den e categoria aki, un saldo saliente di 311 persona.  
Den categoria di persona di otro nacionalidad, nos ta mira un proceso contrario, unda cada aña tin mas persona ta radica na Aruba, mientras cu e grupo cu ta saliendo ta relativamente chikito: na 2015 a registra 1752 persona di otro nacionalidad cu a bin Aruba, mientras cu a registra 462 persona cu a sali, un saldo entrante di 1290 persona. 
No tin duda cu e proceso cu nos ta describi aki ta conduci na un poblacion cu ta consisti cada bes mas di persona naci den exterior, cu mayoria di biaha no tin nacionalidad Hulandes. Por cierto un parti chikito di esnan cu ta bin residencia aki ta Hulandes, pero no naci na Aruba. Den e grupo aki por bisa cu e grupo di persona naci na Hulanda plus esnan Hulandes naci otro luga (cu no ta Antias), ta duna un imagen di bastante movemento, den e sentido cu e grupo cu ta sali tur aña ta bastante halto compara cu loke ta drenta. Na 2015 a registra na Aruba 691 persona Hulandes di e categoria aki, mientras cu 511 a bandona nos isla. 
Nos por observa anto cu e crecemento anual di poblacion ta bin di  un gran parti via inmigracion di persona naci den exterior cu no ta Hulandes. Pero, kico tur esaki ta significa pa nos mercado laboral? Pasobra un gran parti di esnan cu ta bin residencia aki ta bin pa motibo di trabao, mientras cu un parti chikito ta cay bao di ‘reunificacion di famia’. 
Pregunta cu ta bin dilanti semper ta si no tabatin Arubiano pa yena e cuponan di trabao aki. Aki tin dos factor importante ta hunga un papel. Prome ta cu te awe ainda nos no ta logra di tin un bon bista riba e mercado laboral, ni cuantitativo, ,ni cualitativo. E ultimo cifranan oficial, aparte di e pregunta con confiabel nan ta, di departamento di labor ta indica 7,5% di desempleo pa fin di 2014, cu ta un grupo di alrededor di 4250. Suficiente pa cubri nos demanda, lo bo por bisa. Esey no ta asina, pasobra no por compara appel cu peer. Den e asunto aki ta trata di tin demanda y oferta cu ta cuadra, es decir hende cu tin e conocemento y habilidad cu ta exigi pa e trabao specifico ey. Den e aspecto cualitativo aki pa añanan caba nos aparato publico no por o en todo caso nunca a duna sikiera un impresion di loke por ta realidad. En general nos por comprende cu mayoria di e trabaonan ofreci ta trabao menos atractivo cu apenas ta haya Arubiano dispuesto pa haci. 
Tambe mester tuma na cuenta cu tin anualmente un cantidad di entre 800 pa 900 hende cu ta cumpli edad di pension, di cual sigur un 60% ta stop di traha. E perdida di hende emplea por ta sigur 500 pa 600 cupo di trabao pa cual mester reemplaso. Combina cu e perdida di hende cu ta bandona Aruba, cu ta den tur categoria di edad di cual nos no tin informacion, nos por ta papiando aki di  800 pa 900 cupo pa cual mester otro persona. E grupo di potencial trahado hoben cu ta subi mercado laboral tur aña no ta suficiente pa cubri e demanda di trahado aki.  Y esaki ta sin crecemento economico, solamente substitucion di trahado…
Asina nos por yega na comprende cu tin cambio grandi ta sosodiendo den nos poblacion y cifranan manera esun divulga pa Dimas ta confirma esey. Motibo pa alarma? No cerca gobernacion, hopi aña pasa a scoge conscientemente pa e crecemento aki y ta sigui cu esaki tambe. Nos por comprende cu pa cada camber di hotel cu bin acerca, mester importa mas hende pa traha. Esnan na mando ta parce di ta nenga redondamente cu ta asina y ta keda invita inversionista bin traha mas hotel, cu pa casi 100% mester emplea trahado di exterior. Ta asina atractivo e ‘finder’s fee’ ta?