Costo medico y di cuido pa pacient na e otro paisnan den Reino ta mas halto cu na Aruba. “E costo pa pacient pa aña ta mas caro den Reino cu na Aruba y ta paga nos dunadonan di cuido menos cu Hulanda, St. Maarten, Corsou y Islanan BES.” Asina dr. Joel Rajnherc, Director di IMSAN a bisa Bon Dia Aruba.

A haci e pregunta basa riba e declaracion di Presidente di ABV Gina Maduro, kende a bisa cu ni na Hulanda, St. Maarten, Corsou y islanan BES, esnan den cuido mester a sacrifica salario. Como tal no a compronde pakico a bin exigencia pa reduci salario di net esnan cu tin cu traha mas duro durante un pandemia. Segun Dr. Rajnherc, Maduro tin razon. “Esnan den cuido na Hulanda, St. Maarten, Corsou y islanan BES ta miho paga cu esnan na Aruba.”

Manera ta conoci, e sector di cuido ta uni pa convence Gobierno y Hulanda pa para e exigencia di corta 5 miyon florin pa luna for di cuido. E exigencia aki tabata mara na e sosten di likides di Hulanda y Gobierno di Aruba a bay de acuerdo cu n’e. E sector den su totalidad a bisa cu e cortamento aki ta afecta e calidad di cuido medico di Aruba.

Efecto negativo directo

Locual Rajnherc tin miedo ta cu e medida di corta den salario y generalmente den cuido, ta haci e trabao mas complica. Como tal, e ta bay motiva particularmente enfermeronan pa solicita na e otro paisnan den Reino. “Enfermeronan por bisa cu no solamente ta ‘corta mi salario, pero mi mester traha mas duro? Boneiro tambe tin mester di enfermero y nan ta paga mas cu na Corsou y Aruba. Mi ta bay solicita eynan.’ Corsou tambe mester di enfermeronan, un dos tres, nan lo bay.”

Pero ademas di e cuido na ciudadano, un di e motibonan cu Aruba ta exitoso den turismo ta pasobra tin un calidad halto di cuido medico. Si mester sigui corta den e fondonan necesario, e calidad lo bay atras cu tur consecuencia pa reputacion di Aruba como un destinacion sigur.

No ta momento pa eigen bijdrage

E momento no ta propicio pa introduci contribucion propio pa cuido medico, miho conoci como eigen bijdrage. E medida aki ta considera pa yuda absorba e gastonan medico. Joel Rajnherc ta bisa cu dificilmente por bin cu un cobranza pa servicio medico si 30 mil hende ta sin entrada. “Nan no por paga. Lo bo haya un ciudadano di segunda clase.”

Tur e medidanan proponi lo por bin na vigor ora cu e situacion economico di Aruba mehora, y cu mas hende ta trahando.

“Boticarionan a haya un lista positivo di tur remedi cu AZV ya no ta paga. Mi ta garantisa bo, cu hopi hende lo bay puntra nan dokter di cas pa un referencia na specialista, pa e specialista duna nan e receta pa e remedi. Segun e lista, AZV ta paga pa e remedinan si nan ta prescribi pa un specialista y no un dokter di cas.” Consecuencia lo ta cu ta crea un presion adicional riba specialistanan. “Lo crea un ‘bottleneck’ cu ta evita pa esnan cu realmente mester di nan no lo haya nan turno.”

Ta p’esey mes henter e sector medico mester sinta cu otro y palabra bon cu otro cua ta e miho forma pa duna servicio, sin cu e ta afecta otro. “Kizas ami lo kier un medida cu no ta afecta IMSAN pero si lo perhudica hospital of riba specialistanan medico. Como tal, mester acopla un cu otro pa ningun stroba otro.”

Inversion IMSAN a yuda reduci e gasto medico na Aruba

IMSAN a tuma e decision pa inverti 60 miyon florin pa amplia su servicio medico cu radioterapia y operacion di retina. E suma a cubri e construccion, e preparacion y specialisacion di personal ademas di e ekiponan. “Mi no a traha un edificio, sino un cas. Y esey a percura cu por a scapa Aruba di a manda 125 hende pa Colombia pa radioterapia y 100 pa operacion di retina. Nos tabata manda hende pa Corsou pa electroshock therapie. No mester mas pasobra nos ta haci esey na IMSAN.”

Den otro palabra, a scapa Aruba hopi miyon, placa cu no mester a manda afo y toch no a tene esaki na cuenta ora a impone e medida pa corta. Segun e Director, filosofia di IMSAN ta pa purba crea e niche pa evita cu mester manda hende pa tratamento den exterior. Y sea ta busca specialista pa traha, of ta trece specialistanan di afo pa entrena su propio hendenan. Consecuementemente dr. Rajnherc ta kere cu CAft lo mester revisa su conseho na Gobierno Hulandes ya cu a basa esaki riba un raport di PWC di algun aña bieu. E situacion a cambia entretanto, ta su argumento.

Vierlanden overleg

Pero Dr. Rajnherc ta consciente cu pa Gobernantenan di Aruba purba cambia e pensamento di Hulanda awor aki ta uno hopi dificil, ya cu a firma e acuerdo caba y “awor nos kier pa cambi’e. Hulandesnan no ta conoci pa cambia nan decision sin mas. Pero ban wak si nos por trece suficiente argumento y pa mustra cu nos ta riba bon caminda. Door cu nos no ta manda hopi pacient mas pa exterior, e placa ta keda Aruba y e costo pa Aruba ta menos. Locual ami tin miedo di dje ta e asina yama Vierlanden overleg unda lo determina cu Aruba lo no por paga pa trata su propio pacientnan y cu ta perde specialista y enfermero, y cu na final lo mester manda nos pacietnan pa Corsou. Esey ta nifica cu ta bay back na añanan 70. Laga nos no lubida ken a paga pa e hospital na Corsou,” tabata e observacion di e Director di IMSAN (red. Hulanda a duna Gobierno di Corsou un prestamo beneficioso pa construccion di su hospital nobo).

Dr. Rajnherc ta lamenta cu e mes no a haya oportunidad pa papia cu Secretario di Estado Raymond Knops (entretanto demisionario) durante su bishita na Aruba siman pasa. Es mas, e Director di IMSAN ta sinti cu hopi biaha ta laga San Nicolas un banda ora tin e tipo di bishitanan asina. Sinembargo, e carta cu a bay pa Parlamento, Gobierno, Gobernador y VNO ta representa e preocupacionnan di IMSAN tambe. “Nos tur ta uni, pasobra nos tur tin nos nanishi net riba awa.”