Den e debate den Tweede Kamer di 09 di september 2020 Andre Bosman a tene un discurso, cu ta duna un impresion di (parti) di e pensamento na banda Hulandes di e actual problematica di e islanan autonomo den Caribe. Seguidamente e texto di esaki.

Voorzitter, segun cierto mandatario y miembronan di Staten di Aruba, Curaçao y Sint Maarten e institucion di e Autoridad Caribense di Reforma lo conduci na perdida di autonomia. Kico ta autonomia? Y pa ken e autonomia ta anto? Cual autonomia? E autonomia di mandatarionan pa aumenta nan salario mientras tur hende mester entrega? E autonomia di miembronan di Staten pa frustra e instalacion di un colega miembro di Staten? E autonomia pa dal un ministro cu un mocion di desconfianza pasobra e tabata trahando pa revela corupcion? Autonomia pa no cobra belasting? Ta trata di e autonomia ey? O ta trata di e autonomia di e habitantenan? Cu danki na e autonomia di e gobernante ta biba den pobreza? Cu no tin un job y pior ainda no ta haya vista riba un job tampoco. Unda hospitalnan ta yegando na e limitenan di nan finanzas. E autonomia di empresarionan cu no ta haya apoyo di e mandatarionan autonomo ey cu ta mas preocupa cu nan mes? Voorzitter, mi a djis menciona algun asunto den cuadro di e discusion tocante autonomia.

Ningun di e topiconan ta yuda e habitantenan di Aruba, Curaçao y Sint Maarten yega mas leu, no ta yuda nan sali di pobreza y no ta duna nan perspectiva. Di e tantisimo mail, app y mensahe riba Facebook cu mi ta haya for di e islanan no tin un, ni un cu ta preocupa pa e autonomia ey. E hendenan ey ta ocupa cu sobrevivi. E discusion tocante autonomia ta anto un discusion di mandatario. Un excusa berdaderamente Antiyano pa no haci nada, pa reclama cu nan mes por regl’e, e autonomia ey. Sin metemento den nan asunto (‘pottenkijkers’). Principalmente laga tur cos manera nan tabata! E principio di antaño di Friends and Family. Mandatario y miembronan di Staten cu mas cu tur cos ta preocupa pa nan job y e jobnan pa nan friends and family. Con por ta cu e ministronan di Curaçao ta duna nan mes un aumento di salario? Con bo por defende esey? E pais ta para na rand di un abismo financiero y social-economico y a base di un ley bo ta kere cu ta sabi pa hisa bo mes salario pasobra e ora e ta den linea cu e schaalnan di salario. Esaki bo no por splica. Esaki ta tocante enriquesimento personal, tocante incumplimento intencional pa cu bo ciudadanonan. Y despues inicia e discusion cu gobierno Hulandes cu ta dispuesto di hinca centenares di miyones den bo economia pa evita cu bo ta bay failliet, pa percura cu hendenan na Aruba, Curaçao y Sint Maarten ta keda cu un entrada, cu economia di e paisnan ey por keda draai y hasta por innova.

Voorzitter, e paisnan ta den problema. Covid-19 absolutamente a contribui na esey. Pero e problematica basico ta algo di ultimo decadanan. Den e acuerdonan di 10-10 2010 (casi 10 aña pasa) nos a hinca 1,5 BIYON den economia di Curaçao y Sint Maarten, cu na mes momento acuerdonan fuerte. Al menos, esey no sa pensa, cu e acuerdonan ey tabata solido. E placa a disparce, economia ta na werki y e ambicion pa innova no tabat’ey, no t’ey y no ta bay bin di mes tampoco. Un ehemplo claro di no atende e problematica basico, ta e impuestonan di e islanan. Cobra ta bay na manera selectivo. Si bo ta pertenece na e friends and family bo ta paga poco te nada, si bo no ta pertenece na nan bo ta paga mas of dobel. Empresanan cu ta apoya partidonan politico ta haya mihor deal di belasting y esun cu ta ricibi belasting semper por regla algo si bo ta pertenece na friends and family.

Voorzitter, na Curaçao tabatin riba caya te cu fin di maart 2020 4,5 BIYON florin na impuesto no cobra. Pero loke ta realisticamente cobrable ta trata di un suma di net un poco mas cu 1 BIYON florin. Si Curaçao lo tabata cobra su belasting na manera apropia, nan no tabatin mester di yudanza di Hulanda mes. Pero no, cobra belasting den Caribe ta un tarea fastioso y ademas moviendo cu cobramento di belasting bo por mara hende politica y financieramente na bo dunando nan beneficio. No, laga e pagador di belasting Hulandes paga pa esaki. E unico opcion pa VVD pa pasa na apoya e paisnan ta si nos traha acuerdo cu condicionnan duro. Y duro di berdad. No cumplimento cu e condicionnan anto tampoco tin placa. Y e ta keda un ley di consenso. E paisnan no mester di bay di acuerdo cune, pero e ora lo no tin placa tampoco. Y si e paisnan kier otro condicion, esey lo por. Pero e ora ami tambe tin dos.

Talvez awor ta anto e momento pa acopla e ley di Reino di transito di persona o un cambio di Statuut unda tur e paisnan por sali di e Statuut. Escogencia ta di e paisnan. Pero tempo ta cuminza preta, mi lo bisa. No pa e mandatarionan, pero si pa e hendenan cu no tin un trabao, no tin entrada y ta puntra nan mes tur dia kico e proximo dia lo trece y si nan lo por pone cuminda riba mesa. Pa nan si tempo ta primi. Pero ta e paisnan mester scoge, e paisnan autonomo di Reino.