Durante reunion di parlamento ayera a aproba finalmente e ley di Ombudsman, cu a conoce un caminda largo. Esey pa diferente motibo, loke no tabata bon pasobra asina pa hopi aña Aruba tabata e unico pais den Reino cu no tabatin un Ombudsman.

No cu nos a ripara algun urgencia pa percura pa e ley a pasa su proceso y mas importante ainda, keda implementa na un manera debido. E ultimo aki lo mester sucede ainda, pasobra ainda mester aproba e cambio den Constitucion di Aruba pa incorpora e Ombudsman como ‘Hoog College van Staat’. E cambio di ley, hunto cu cambio relaciona cu Raad van Advies lo mester tuma lugar a corto plazo, pa e ley bin na vigor.

A pesar cu finalmente a yega un fin na e casi drama di e proceso di e ley, a keda ainda e insatisfaccion cu nos ta mira den asuntonan cu por a regla mihor. Un di e puntonan cu nos a yega di trece mas biaha den e ultimo añanan ta e manera di nombra e Ombudsman. Den e aspecto aki no a duna suficiente atencion na e hecho cu e Ombudsman mester por hunga un papel mas independiente posible di gobierno y mas en general di politica. No cu no a bisa repetidamente cu e Ombudsman mester por opera independientemente, pero ora yega e momento pa concretisa esey den e ley, e politiconan a prefera di duna prioridad na nan propio interes y esey ta cu nan kier keda cu un voz maximo den nombramento di e Ombudsman.

Awor, esnan menos informa lo bisa cu ta bon cu nos organo mas halto ta nombra e Ombudsman, pero por a regla esaki diferente. Por ehemplo, a mantene e forma di nombramento di Ombudsman, cu na nos parecer no ta garantisa independencia. E problema ta keda, segun nos opinion, cu nos no ta mira pakico mester encarga tres persona cu posicionnan halto den nos sistema gubernamental, esta presidente di Corte Comun, presidente di Conseho Consultivo y presidente di Contraloria General, cu un recomendacion di tres persona na parlamento, pa despues e mayoria politico di e momento ey bay dicidi ken ta bira… Ta parce nos algo sumamente straño cu prome ta trata di crea cierto ‘distancia’ entre politica y e nombramento di Ombudsman, pa despues na ultimo momento tuma rienda – politico – atrobe di e asunto y nombra esun cu ta mustra mas faborable pa e mayoria politico, y esey a base di kico? Ta bay coba den pasado di nan famia, y di e persona mes, pa mira si talvez por detecta algun preferencia politico pa tal o cual partido? Pakico pasa den tur e molester aki di supuestamente pone ‘politica na distancia’, pa despues laga politica dicidi toch? Lo no tabata mihor pa laga e comision ilustre aki scoge e candidato di nan preferencia y haci e nombramento di biaha?

Y no por bisa cu nos sistema no conoce e forma aki. Den nos ley electoral ta presidente di Corte di Husticia ta nombra e presidente di Conseho Electoral, y presidente di Contraloria General ta nombra e vice-presidente. Dicon tanto aña pasa tabata normal pa pone e escogencia den man di hende di prestigio cu no ta den politica, pa garantisa neutralidad, anto awendia e gobierno di turno ta esun cu al fin y al cabo ta bay dicidi? Nos ta kere cu un Ombudsman mester por cuminsa sin debe ningun hende fabor. Nos no por scapa di e impresion cu e politiconan di cualkier manera kier keda den e ‘driver’s seat’. Ta algo natural pa un politico pa desea di tin control, pero sabiduria ta bisa cu tin momento cu bo no mester desea esey, y esaki ta un di nan. Nos por a presencia den varios campaña electoral cu tabatin atake fuerte y personal contra presidente di Conseho Electoral di banda ehecutivo, unda e mester y tabata por defende su mes y mantene su autoridad. Ey nos por a mira con importante ta pa conta cu un persona cu no debe ningun politico nada. E Ombudsman tambe ta un puesto asina y di e manera aki cualkier Ombudsman cu keda nombra, lo mester aprobacion di e mayoria politico di momento.

Banda di e critica aki naturalmente nos no ta ignora importancia di presencia di un Ombudsman cu realmente por haci un diferencia den e situacion cu nos tin, di gran desigualdad entre ciudadano y gobernacion. Di e experiencia cu nos ta comparti cu nos ciudadanonan ta absolutamente necesario pa bin un cambio den e trato sin respet cu hopi ciudadano ta haya na varios oficina di gobierno, pa no papia mes ora nan tuma accion legal si nan ta kere cu nan tin razon. E cambionan aki no mester bin bao presion di un Ombudsman so, pero ta keda un tarea di gobernacion mes pa implementa e cambionan necesario, no pa loke ta trata e trato di ciudadano individual so, sino tambe pa mehora e procesonan administrativo en general, pa duna mihor servicio y pa gobernacion por opera cu mas eficiencia, loke ta sali nos tur mas barata. Por ultimo un pregunta cu nos a keda cune despues di lesa e ley: Pakico un Ombudsman no mester titulo universitario pero su secretarionan si mester tin?