IMSAN ta un sui generis cu ta lanta pa un ley y unicamente manera pa trece cualkier cambio den maneho di e instituto medico ta pa Parlamento dicidi pa elimina of cambia e ley. Asina Director di IMSAN dr. Joel Rajnherc a bisa Bon Dia Aruba. E comentario ta bin despues cu durante e encuentro cu tabatin cu e delegacion KOREL, esta miembronan di Eerste Kamer den e comision permanente pa Relacionnan den Reino.

KOREL a reuni cu entre otro dunadonan di cuido, manera HOH y IMSAN, y durante combersacionnan cu Bon Dia Aruba, diferente miembro di e delegacion a bisa cu nan no ta compronde pakico no ta pone tanto hospital como IMSAN bou un maneho, pa asina scapa gasto.

Segun dr. Rajnherc e tema aki no a bin dilanti den e combersacion, pasobra sino e mes lo a splica pakico un fusion entre un fundacion cu ta HOH y un sui generis cu ta IMSAN no ta posibel. Ademas, si Parlamento mester dicidi toch pa elimina IMSAN, e ta nifica un destruccion di capital.

Pero los di e aspecto legal, tin e realidad cu ta trata dos organisacion cu ta duna servicio diferente, aunke cu tur dos ta hospital. “Nos no tin debe cu ningun instituto. Nos a fia 44 miyon florin y algo mas cu 9 miyon dollar na un consorcio di banco, pero nos ta cumpli cu tur pagonan mensual. Nos no tin nada atrasa. E ta manera un hipoteca. Nos ta draai bon.”

IMSAN a crece di 90 empleado na 2010 pa 270 na 2022, cu ta nifica crecemento y asina mes a keda den e cuadronan di gasto. “Mayoria fusion di hospitalnan na Hulanda a resulta den fracaso despues. Economista Schenk a bisa cu 70 pa 75 porciento di fusionnan a faya. Un ta Haaglanden Medisch Centrum na Den Haag, cu tabata un fusion di tres hospital.“Awor ta hasta den proceso pa sali di otro. Y aki ta papia di Den Haag unda tur e politiconan aki ta traha.”

Ken ta beneficia cu un fusion

E pregunta crucial ta kico kier logra cu un fusion. Pasobra na Aruba e lo no scapa placa. Si e intencion ta pa hisa e calidad of amplia e cantidad di intervencion medico, no mester di fusion. Esey por sosode si coopera cu otro tambe. Riba dje, e idea cu mester haci compra hunto ya no ta alcaso. Tanto HOH como IMSAN a cumpra nan ekiponan medico algun aña pasa caba. IMSAN a cumpra General Electric y HOH a cumpra Phillips. “No por ni cera un acuerdo di servicio pa e ekiponan aki tampoco. E fase ey ta tras di lomba. E ekiponan di tur dos ta asina sofistica cu pa e siguiente 10 añanan no mester cumpra nada nobo. Pues unda e beneficio lo ta pa un fusion.”

Den caso di cumpra remedi hunto, esunnan mas caro ta kimoterapia, e inmunoterapia y algun antibiotica nobo cu ta hopi caro. IMSAN no ta usa nan, ta HOH so ta usa esakinan. Pues no ta haya un mercado mas grandi y ningun beneficio adicional.”

Locual dr. Rajnherc ta lamenta cu e grito pa fusion a bin for di AZV y no di awor. Pero ni AZV, ni Gobierno a haci un analisis of investigacion pa determina si un fusion ta necesario. Despues e idea a haya forma na Directiva di HOH cu ta motibo pakico e informacion a yega Hulanda, segun dr. Rajnherc.

Recientemente representantenan di tanto HOH como IMSAN tabatin reunion cu Parlamento y segun e Director di IMSAN, despues di a splica e diferencia entre e dos institutonan y tur e trabou cu e centro medico ta haci, e no ta kere cu Parlamentarionan ta habri pa un fusion. E Parlamentarionan a mustra cu nan ta kere den IMSAN. “Ademas, landspakket no ta papia di fusion sino di cooperacion, eficiencia y baha gasto y nada di fusion.” E unico cu lo por baha ta e salario di e Director di IMSAN si ta esey ta e meta, Rajnherc a comenta.

Clinica chikito

Un di e criticanan cu IMSAN ta haya ta cu e ta un clinica chikito. Pero su director ta bisa cu ta un clinica cu ta funcionando segun exigencianan di AruBIG. IMSAN ta inscribi den AruBIG certifica como hospital desde October 7, 2021.

Aunke e tema di fusion no bira e tema di discusion, toch tabatin pregunta di con di dos ‘hospital’ na Aruba. Y aki ta unda e Director di IMSAN a splica e realidad di falta di bon transporte publico, y e reto di particularmente personanan di p’ariba di brug. “Aki no ta manera Hulanda. Aki un diabetico mester lanta 4’or di mainta, pa subi bus 5’or y 15, pa yega hospital pa 7’or y 15, pa un procedura chikito. Y hopi biaha, despues di henter e trayectoria, ta tende cu e specialista a opera henter anochi y no por atende e pacient, pasobra e dokter mester drumi. E diabetico mester tende cu e mester bolbe tuma su bus, y bolbe un otro dia ora cu tin espacio, kizas aki tres luna.” Segun Rajnherc, e reaccion di e Hulandesnan tabata cu nan a sinti cu e problema ta sinta na infrastructura y transporte. “Pero mi a bisa nan cu inverti den infrastructura y transporte ta sali un poco mas caro cu maneha un instituto medico. Nan ta wak tur cos for di e referencia Hulandes.”

Personal di HOH pa IMSAN

Manera a bisa prome, IMSAN a crece di 90 persona pa un instituto medico cu un cuerpo di personal di 270 persona. Hopi di e enfermeronan a bin di HOH. “Mayoria a dicidi cu nan ta bay un luga unda ta aprecia nan. Y esey ta e caso na IMSAN. E ambiente na IMSAN ta diferente. Nos no tin problema pa tuma dokternan cu ta prepara na Latino America. E mester ta bon, sea e tin e BIG of no.” Pues pa IMSAN no ta mira unda e dokter a studia, sino kico su cualidadnan ta.

Riba dje, IMSAN no ta paga mas na su trahadonan. E salarionan ta comparativamente mescos cu esun di HOH. “E beneficionan secundario ta miho, pero di HOH ta similar. Pero por ehempel, nos tabatin e areglo di pensioen unda IMSAN ta paga 10 porciento y e trahado cinco. Esey no ta e caso na HOH, cu ta un di e diferencianan grandi. E salarionan ta mas abou na IMSAN, pero nos ta compensa esaki cu un bono na comienso y fin di aña, mescos cu Gobierno ta paga su trahadonan. Pero si mira e salario pa henter aña, e ta mescos, unicamente e ta diferente hinca den otro.”

Pues hasta riba gasto di personal lo no scapa placa si mester insisti riba un fusion entre HOH y IMSAN, e Director a enfatisa.

Den un siguiente edicion dr. Rajnherc ta ilustra e trabounan cu IMSAN ta haci cu ta evita cu placa ta sali di economia di Aruba mientras cu alabes ta hisa calidad di servicio medico riba nos isla.