Tres aña pasa e Editorial aki a cuminsa duna atencion na e 17 Metanan di Sostenibilidad, proponi mundialmente pa Nacionnan Uni, pa logra pa aña 2030. Nos a trata diferente di e temanan, no solamente pa nan contenido y proposito general, sino de paso tambe e situacion specifico na Aruba encuanto e tema ey. Nos ta tres aña mas leu, nos tin casi dos aña caba un gabinete diferente, cu a duna di conoce cu e 17 metanan aki lo ta un guia pa nan tambe den e desaroyo cu nan kier logra pa Aruba. Nos no a spera diferente tampoco, pero e pregunta ta kico nos a mira implementa caba cu ta indica cu nos ta riba bon caminda, en general y pa e metanan specifico tambe.

Mester bisa cu te na e momento aki, nos ta desapunta cu loke nos a mira aparece den medionan di comunicacion pa loke ta plan y propuesta relaciona cu e metanan. Mayoria di expresion tabata mas den sentido general, pa convence opinion publico di e importancia di e buskeda di desaroyo sostenibel, pero practicamente nos no ta mira profundisacion den e temanan, pa loke ta nan relevancia pa Aruba mes. Nos mester señala si cu di banda gubernamental a desaroya plan pa diversifica nos economia, y cu guia profesional di exterior a yega na identifica area unda por logra diversificacion a traves di innovacion. Sin embargo, nos no ta mira tanto ta sucede den implementacion di e strategia aki ainda. No cu esey ta straña nos, pasobra ta parce nos sumamente dificil pa yega, di un meta formula teoricamente, na ehecucion di plannan concreto cu ta conduci na inversion y empleo.

Por ehemplo, nos tin varios aña ta papia di diversifica economia a traves di desaroya un ‘kenniseconomie’. Bunita, pero unda ta cuminsa, kico ta e prioridadnan y kico ta e principal obstaculo cu nos lo topa riba nos caminda? Ademas, kico ta un economia basa riba conocemento? Pa nos tene esey simpel, laga nos bisa cu e ta un economia cu ta bay den direccion di genera mas actividad economico cu ta rekeri relativamente mas personal emplea cu estudio y conocemento avansa. Esaki tin varios bentaha, por ehemplo cu e contribucion di e categoria di empleado y empresario aki lo ta hopi mas grandi, yudando economia en general bay den direccion di mas prosperidad y cu ta mas sostenibel tambe. Atrobe, masha bunita, pero con nos ta yega ey?

Un di e erornan grandi cu nos ta topa den discurso di varios politico y profesional ta cu segun nan nos mester enfoca riba desaroyo di enseñansa, pa cambia e panorama actual di un sobrerepresentacion di persona cu enseñansa limita, y un presencia hopi abao di persona cu a logra caba un estudio avansa. Esey riba su mes ta un bon meta strategico, pero no por ta e unico instrumento cu nos mester uza. Nos no mester lubida cu awor caba, cu un cierto fluho anual cu ta bay studia den exterior, di cual un fraccion ta bolbe na nos isla, asina mes tin varios di nan cu no por bolbe pasobra no tin empleo pa nan. Loke ta haci falta ta e creacion di e actividad economico prome. Esaki lo rekeri cierto conocemento cu talbes na e prome momento ey no ta disponibel den forma di yiu di tera studia y experimenta den e ramo specifico ey. Sin embargo, esey no mester ta un problema. Nos ta un economia habri, cu semper y den e ultimo decadanan sigur, a importa diezmiles di trahado di tur nivel, pero mayoritariamente di educacion modesto. Pakico anto lo ta un problema pa importa hende cu conocemento specifico cu nos mester, pa un cierto tempo, pa despues nos purba desaroya e conocemento cu nos mes hendenan? Tuma bon nota cu aki nos no ta papia di ocupa cupo di trabao pa cual tin hende local disponibel, sino explicitamente experticio specifico no disponibel, pero cu pa e actividad economico proyecta ta indispensabel. En todo caso, no laga desaroyo di un actividad economico atractivo depende di e disponibilidad momentaneo si of no, di hende local pa traha. Importante ta pa duna espacio na iniciativanan di sector priva tambe, y no purba controla tur cos bao di e capa di gobernacion.

Un bon ehemplo di esaki ta e sector, miho bisa e potencial sector di turismo medico. Pa hopi aña nos a haya e conseho di bay den e direccion aki, hasta a bin oferta di clinicanan renombra cu tabata desea di establece un sucursal na Aruba. Nan no a logra. Loke nos ta mira awor ta cu a surgi intento pa crea turismo medico a traves di e posiblidadnan cu un Imsan modernisa ta bay brinda, y pakico? Pasobra ta trata di un proyecto cu ta keda bao custodia gubernamental, cu e influencia fuerte politico aden. Keto bay ainda nos no a yega na un gobernacion cu ta prefera di duna iniciativa priva su espacio pa desaroya loke nan ta mira como economicamente factibel, cargando nan propio riesgo manera mester ta. Naturalmente cu un debido cuadro di control di calidad y siguridad. Desaroyo socioeconomico sostenibel mester ta basa semper riba un sector priva sano, y no riba un afan politico pa laga sector publico keda crece.