editorial 2_15_1.jpg

Nos por a lesa siman pasa di e intentonan pa introduci educacion sexual na scol basico, loke ta parce nos algo positivo y cu en berdad mester a tuma luga hopi aña pasa caba. Hopi pais a bay nos dilanti den esaki caba y no mester ta asina dificil pa por dispone di bon material didactico. Basta cu no ta lubida e contexto local cu cual mester tene cuenta. Den mesun rosea tin ora cu ta papiando di educacion sexual, ta papiando tambe di embaraso hubenil y esey ta mustra un poco straño. Naturalmente educacion y informacion sexual ta duna nos hobennan un base mas solido di informacion y conscientisacion, pero e meta ta bay mas leu cu mira e cifranan di embaraso hubenil baha. Felizmente nos por observa tambe cu den e ultimo añanan tin gradualmente menos embaraso hubenil, loke ta un bon señal, pero lo ultimo cu mester haci awor ta dal para unda nos ta y no continua cu extende e programa aki pa tur scol, publico y priva.

Ademas cu educacion sexual en general no por tin exito si nos no ta tuma otro aspecto di e ambiente den cual un gran parti di nos hobennan ta lanta. A yama nos atencion cu den e relato di esnan envolvi  den e prome sesionnan di prueba, ta comenta cu e muchanan ta mustra hopi timidez pa expresa nan mes y aparentemente no ta domina aspecto basico di conoce nan curpa. Esey no ta nada straño pa ningun di nos y ta netamente p’esey ta bin cu un programa di educacion riba e tereno aki. Pero aki nos ta toca un di e puntonan cardinal di henter e asunto: muchanan na Aruba ta sinti nan mes incomodo pa papia di cosnan intimo, pasobra ta trata di un tema asina, y – importante – pasobra nan no ta prepara y educa pa expresa nan mes bon riba cualkier tema.  Te awe nos no ta mira tanto cambio den nos scolnan unda ta haci un esfuerso pa siña mucha pensa pa nan mes y tuma decision pa nan mes a base di loke nan tin na informacion adecua. Ainda nos enseñansa ta basa meramente riba memorisa cierto conocemento, mientras nos yiunan ta lanta den un mundo unda informacion riba cualkier tema a bira asina amplio, cu ta imposibel pa enfoca riba siña cierto informacion for di cabes,  y no siña con pa haya acceso na e informacion adecua pa e tema specifico.

Naturalmente cu informacion digitalisa ta hunga un papel primordial den esaki. Riba tur topico tin un lama di informacion disponibel y ta importante pa nos siña nos hoben cierto informacion basico, como tambe con nan ta haya acceso na e demas informacion disponibel. Awor, ta bin indudablemente e pregunta unda nos ta para awe cu modernisacion di nos enseñansa den sentido di pone medio digital na disposicion y percura pa henter e scol siña con pa maneha esaki. No ta pornada nos regularmente ta ripiti nos critica cu demasiado poco placa ta ser gasta den enseñansa, pero si na tur sorto di luho innecesario.

Pero tur inversion den metodo mas moderno lo keda envano si nos no ta adapta nos bista riba e punto principal di nos sistema educativo. E pregunta clave ta pakico nos ta hinca mucha añanan largo den un sistema di enseñansa. E contesta lo ta cu ta haci esey pa mañan nan por actua como persona riba nan mes, cu e formacion intelectual necesario pa nan por contribui na comunidad na un manera adecua y por tuma e decisionnan corecto den e asuntonan cu bida ta pone nan dilanti. Tur esaki ta zona masha bunita, loke e ta tambe, pero ban puntra nos mes si nos ta haciendo lo necesario pa e bunita frase aki bira realidad.

Algun dia pasa tabatin un incidente lamentabel na un scol unda aparentemente un docente no sa comporta su mes manera por exigi di un docente y lo a confronta un alumno cu un tendencia sexual presumi cu e tin dilanti e klas. No ta bay aki pa husga e caso pasobra esey ta obheto di investigacion ainda. Pero mientras e asunto a subi caya cu rapidez (digital) moderno, e reaccion di e autoridadnan ta ‘old school’ y ta crea e impresion cu pa basta dia ta tolera un situacion cu no por tolera. Si autoridad mester actua, anto actua cu rapidez. Tin basta pa mehora den esaki.

Pero  na mes un momento e incidente aki ta duna nos di conoce cu aparentemente na e scol ta existi un ambiente unda ta produci timidez y hasta miedo di papia cerca alumno. Algo mester ta robes pa un docente pensa mes cu e por permiti su mes e tipo di  intimidacion aki, en bes di educa yiu di hende cu amor y consideracion. Den un ambiente asina, nos por siña mucha kico tecnicamente loke nan mester sa encuanto sexualidad, pero nos ta dunando nan un ambiente adecua pa lanta como ciudadano consciente, cu ta pensa pa su mes y no ta sinti su mes intimida pa expresa su opinion?