Scolnan na Aruba ta habri basa riba e guia di RIVM di Hulanda. Segun RIVM, globalmente tin hopi caso raporta di mucha cu Covid-19. Dato for di Hulanda tambe ta confirma cu mucha ta hunga un rol hopi chikito den plama coronavirus cu ta causa Covid-19. Mas tanto ta adulto cu ta pasa e virus pa mucha. E contagio di Covid-19 di mucha pa mucha of di mucha pa adulto ta menos comun.

Distancia entre mucha

Ya cu muchanan ta hunga un papel menor den plama e virus, no mester ta mes estricto cu e distancia di 1.5 meter pa mucha jong.

Mucha di 12 aña of menos pues no mester mantene e distancia di 1.5 meter for di otro of for di adulto. Esaki ta referi specificamente na mucha cu ta den creche of na scol primario. Hoben entre 13 y 18, pues 17 aña of menos tampoco mester mantene un distancia di 1.5 meter for di otro. Esaki ta aplica pa tur alumno den scol secundario.

Pa tur otro, incluso scolnan vocacional y enseñansa superior, e regla di RIVM ta cu studiantenan mester mantene 1.5 meter di distancia. Y mirando cu adulto ta hunga un papel mas grandi den plama e virus, docente mester keda 1.5 meter distante di otro mas tanto posibel.

Verkoud

Mucha mas chikito cu sintomanan di verkoud ta permiti pa sigui scol. Muchanan entre 0 cu 4 cu nanishi ta core, verkoud of ta niester y tin dolo di garganta por sigui bay nan creche normal of keda na un cas di cuido, basta cu nan no tin keintura. Mescos ta conta pa mucha den kleuter.

E diferencia ta si e mucha tin of tabatin contacto cu un persona cu e coronavirus, of un hende den su famia tin keintura of dificultad di hala rosea, of otro sintoma di Covid19.

Den e caso ey, e mucha mester keda cas y ta importante pa test e pa Covid19.

Mucha cu tin tosamento, falta di rosea of otro sintoma cu ta indica Covid19, mester keda cas te ora cu e sintomanan bay. Por test e muchanan si e mayornan ta desea esey, pa medio di dokter di cas.

Segun RIVM, e ta conoci cu muchanan tin verkoud persistente. Sinembargo, e cantidad di mucha infecta cu e virus ta hopi abao. Den e prome dos simannan di 2020, Hulanda a test 3500 mucha entre 0 y 6 cu tabatin sintoma. Unicamente 0.5 porciento di nan a test positivo pa Covid19. E porcentahe mas halto tabata entre e muchanan cu a test den e mesun periodo pasobra nan tabata den contacto cu un pacient cu Covid19. E percentage tabata 14.3 porciento.

Prevencion cu e virus por plama den scol

Adulto mester keda pendiente pa sintomanan di Covid19, cu ta verkoud, dolor di garganta, tosamento y temperatura eleva, y/of perdida di holor y smaak.

Mester bisa cu hasta RIVM ta avisa si cu pa motibo cu e virus ta hopi nobo, ainda tin investigacion extensivo tumando lugar, entre otro e rol di mucha den plama e virus. Aunke e rol te awor ta mustra limita, RIVM ta traha cu cifranan cu servicionan di salud di e municipionan di Hulanda, GGD’s ta manda. Entre otro ta sigui monitorea pacientnan cu Covid19 y nan famia, a tuma muestra di sanger di mas di 2000 persona pa asina yama antibody test.

Pero RIVM ta confia riba su conseho basa riba e hecho cu muchanan di 0-17 ta representa solamente 1.3 porciento di tur caso di Covid19, apesar cu nan ta forma 20.7 porciento di e poblacion. Na Hulanda te awor no tin ningun caso di un mucha cu Covid19 cu a fayece, y nan hospitalisacion ta 0.6 poriento di e casonan raporta.

Desde 1 di Juni 2020, tur Hulandes cu sintoma leve por haya un test pa e virus. Te25 di juni, mas di 16.500 test a bay pa muchanan te cu 12 aña, di cual 0.3 porciento tabata positivo. Di e 4800 test pa muchanan entre 13 cu 18, un total di 1.4 porciento a test positivo. A test 14 mil adulto cu ta traha den cuido di mucha y educacion. Y unicamente 0.5 porciento di e trahadonan aki a test positivo. E percentage aki ta hopi mas abao cu e total di 1.3 porciento di tur hende cu a test den e mesun periodo.

Perspectiva Arubiano

Segun epidemiologo Juancho Ridderstap, tin mucho tiki estudio haci pa por bisa cu seguridad y confiabilidad cu Covid-19 no ta afecta significantemente mucha te cu edad di 12 aña na scol. RIVM ta indica cu no a constata un aumento den transmision di Covid-19 di mucha pa personal, of entre mucha mes,of di personal pa mucha. Mucha na scol por keda contagia cu e virus, pero nan tin tiki sintoma y nan no ta hunga un rol significante den re-transmission di e virus. Pa e motibonan ey tur muchanan di scol primario/basico mag bay scol tanten nan sigui e reglanan di RIVM. World Health Organization, WHO, ta mas reserva den su posicion y ta bisa cu tin hopi aspecto desconoci. Den opinion di entre otro Ridderstap, e crisis team no tin un mensahe cla y raspa cu ta duna confiansa y seguridad. “Ami ta kere cu e enfoke mester keda riba distanciamento social y hygienapersonal y ambiental. Ta riba esey ami lo enfoca riba e organisacion di e scolnan. Ridderstap ta sugeri pa aplica e siguiente guianan:

  • Informa y encurasha tur hende na scol pa practica e medidanan di prevencion cu ta distanciamento social y hygiena. E ta un hecho cu mucha por siña y adapta nan mes lihe. Ta necesario y crucial pa aplica e practicanan aki, incluso uso di tapa-boca (mondkapje) y haci man limpi regularmente cu habon of cu handsanitizer, como parti normal di bida, tambe na scol. Berdad ta cu mucha ta dificil pa contene pero cu tempo nan lo adapta tambe. Mayornan ta hunga un rol importante den esaki. Mayornan mester enforza e uso di mondkapjes, labamento di man y tambe mantenen distancia social. Asina aki por logra sostene un apertura sigur di scol y evita cu nan lo mester sera atrobe.
  • Mester implementa y mantene strategia di mitigation contra Covid-19 (y otro virusnan), tumando e medidanan menciona, pero tambe por pensa riba interaccion di cohort. Por ehempel, cu no tur klas ta tuma pauze mesun ora pa evita aglomeracion. Mester communica, educa, y re-enforsa e pratcica correcto di hygiene y distanciamento social na manera cu ta adecuado y concorda cu e nivel di desaroyo di e alumno, y di otro banda pa e docentenan y personal. Esakinan mester ta obligatorio.
  • Den caso cu e klas tin airco, cambia e filternan pa esnan mas specialisa pa kita tur microorganismo for di e aire cu ta circula. Si por, no uza airco y habri e bentananan.
  • E medidananpa mitiga possible transmission mester ta parti integral di actividadnan curricular y extracurricular na scol. Si distanciamento social no ta posibel den un activdad, anto mester cancela esaki. Mantene e medio ambiente di scol sigur dor di haci limpi y desinfecta frequentemente tur mesa, man di porta y otro. Desaroya, implementa y mantene un plan di maneho caminda alumno, docente y personal cu bira malo no ta bolbe den ambiente di scol sin un aprobacion di dokter di cas, e dokter di control di SVBof mediconan di MedWork.
  • Mester informa mayornan di e maneho aki tambe pa asina ora nan yui bira malo nan acudi na dokter di cas pa determina e riesgo. Dokter di cas lo duna luz berde pa e alumno bolbe scol (carta firma of email di e dokter di cas etc.). En corto, mester tin un plan proactivo pa ora cu casonan di Covid-19 presenta nan mes bou alumno, docente of persona, e ta cla pa tur kico ta e pasonan cu mester tuma.
  • Tambe inclui e canalnan di comunicacion pa raporta casonan positivo cu presenta nan mes na scol (corda un studiante of docente por bira malo na scol inesperadamente). Ta conoci cu klasnan actual ta mucho grandi. Unda cu ta posibel mester mira pa crea klasnan mas chikito aplicando distanciamento social. Esaki ta un aspecto dificil na Aruba mirando e falta di espacio.
  • Desaroya un plan cu autoridadnan local y DVG pa asina contact- y case tracing por tuma lugar den eventualidad cu un caso positivo presenta.Educa mayornan y tambe traimerdia of otro dunado di cuido riba e importancia pa monitor y responde na sintomanan di Covid-19 na cas of na centro di cuido.
  • E ta esencial pa canalnan oficial responde mesora. Den otro palabra, instancianan pa tuma paso, manera DVG mester ta accesibel tur ora, incluso responde mas lihe posibel.