FILE - In this March 29, 2018, file photo, the logo for Facebook appears on screens in New York's Times Square. Facebook's effort to establish a service that provides its users with local news and information is being hindered by the lack of outlets where the company's technicians can find original reporting. The service, launched last year, is currently available in some 400 cities in the United States. But the social media giant said it has found that 40 percent of Americans live in places where there weren’t enough local news stories to support it. (AP Photo/Richard Drew, File)

(AP) – Facebook, hunto cu su plataformanan Instagram y WhatsApp a sufri un caida mundialmente ayera cu a extende mas di tres ora. Sistemanan interno di Facebook usa pa empleadonan tambe a bay offline. Na Aruba, e servicio a cuminsa funciona back alrededor di 7pm.

E compania no a bisa kico por tabata causando e problema, cu a cuminsa alrededor di 11:40am ET. Website y app usualmente ta sufri caidanan di diferente tamaño y duracion, pero interupcionnan di varios ora, na nivel mundial, ta inusual.

“Esaki ta epico”, segun Doug Madory, director di analisis di internet pa Kentik Inc, un compania di monitor di red y inteligencia. E ultimo caida mayor di internet, cu a pone offline cantidad di e websitenan top na mundo na juni, a dura menos cu un ora. E compania afecta den e caso ey, Fastly, a culpa e caida riba un ‘bug’ di software impulsa pa un cliente cu a cambia un setting.

E unico comentario publico di Facebook ayera tabata riba Twitter, unda a reconoce cu ‘algun persona tin problema pa haya acceso na e app di Facebook’, a pidi ‘disculpa sincero na tur persona impacta’ y cu ‘ta experimentando problema di networking y e teamnan ta trahando lo mas lihe posibel pa debug y restaura lo mas pronto posibel’.

Tocante fayonan interno, cabesante di Instagram, Adam Mosseri a tweet cu ta sinti manera un ‘snow day’.

Pero e impacto tabata hopi pio pa multitudnan di e casi 3 biyon usuario di Facebook, mustrando con hopi e mundo a bin ta depende riba dje y su propiedanan –pa conduci negoshi, conecta cu comunidadnan of afinidad, log-in na cantidad di otro website, y hasta pa bestel cuminda.

Tambe a demostra cu, a pesar di e presencia di Twitter, Telegram, Signal, TikTok, Snapchat y un cantidad di otro plataforma, nada por realmente reemplasa e red social cu a evoluciona den 17 aña den un infrastructura critico. Solicitud di Facebook dialuna, pa rechasa un keho anticompetencia di e Comision Federal di Comercio (FTC) pa motiba cu ta enfrenta competencia vigoroso di otro servicionan, a resulta di mustra algo bashi.

Causa di e problema ainda no ta cla. Madory a bisa cu ta parce cu Facebook a retira ‘rutanan DNS autoritativo’ cu ta permiti e resto di internet comunica cu su propiedadnan. Rutanan asina ta parti di e Domain Name System di internet, un componente central di internet cu ta dirigi su trafico. Sin cu Facebook a transmiti su rutanan riba internet publico, app y website simplemente no por haya su ubicacion.

Asina hopi hende ta depende riba Facebook, WhatsApp of Instagram como un modo primario di comunicacion, cu perde acceso pa asina largo por haci nan vulnerable na criminalnan tumando bentaha di e fayo, segun Rachel Tobac, un hacker y CEO di SocialProof Security. “Nan no sa con pa tuma contacto cu hende den nan bida sin esaki”, el a bisa. “Nan ta mas suceptible na ingenieria social pasobra nan ta asina desespera pa comunica.” Tobac a bisa cu durante caidanan anterior, algun persona a ricibi e-mailnan primintiendo pa restaura nan cuenta di rednan social si click un link malicioso cu por expone nan data personal.

Jake Williams, CTO di e compania di seguridad cibernetico BreachQuest, a bisa cu mientras no por descarta completamente un actividad criminal, tin bon chens cu e caida ta ‘un problema operacional’ causa pa un eror humano.

Madory a bisa cu no tin indicacion cu ningun persona sino Facebook tabata responsable y a descarta e posibilidad cu otro actor mayor riba internet, manera un compania di telecomunicacion, por a re-write tabelnan mayor di ruta cu ta afecta Facebook. “Ningun otro persona a anuncia e rutanan aki”, Madory a bisa.

Cientificonan di computer a specula cu un bug introduci pa un cambio di configuracion den sistema di maneho di ruta di Facebook por ta culpabel. Cientifico di computer di Universidad di Columbia, Steven Bellovin a tweet cu e ta spera cu Facebook prome lo purba un recuperacion automatico den un caso asina. Si esey fracasa, e lo ta aden pa ‘un mundo di dolor’ – pasobra ta bay tin mester di haci cambionan manual na centronan di data externo, el a agrega. “E ta keda na: maneha un sistema distribui GRANDI, hasta pa standard di internet, ta hopi dificil, hasta pa e best”, Bellovin a tweet.

Facebook ya tabata memey di un crisis mayor separa despues cu whistleblower Frances Haugen, ex-manager di producto na Facebook, a duna e Wall Street Journal documentonan interno cu a expone e conocemento di e compania di e dañonan cu su producto- y decisionnan ta causa. Haugen a papia publicamente riba e programa ‘60 Minutes’ di CBS riba diadomingo, y ta programa pa testigua dilanti di un subcomite di Senado awe.

Mientras tanto, Twitter a interveni for di e cuenta prinicipal di e compania riba Twitter, cu e post ‘hello, literalmente tur hende’, mientras chansa y meme tocante e caida di Facebook a inunda e plataforma. Despues, mientras un screenshot no-verifica a sugeri cu e adres facebook.com tabata na benta a cuminsa circula, CEO di Twitter, Jack Dorsey a tweet, ‘prijs?’