Nos ta den un situacion peligroso atrobe, causa pa e pandemia di Covid-19. E cifranan di caso activo no ta mustra asina halto (510) ayera, compara cu e 1.600 casonan activo aña pasa durante e periodo augustus/september, pero contrario na e situacion e tempo ey, awor e cantidad di caso cu ta termina den ICU ta relativamente mas. Y aki ta toca un di e factornan clave di henter e proceso: irespecto e cantidad di caso activo, loke ta importante ta pa e sistema di hospital, sala y ICU, no collapse bao presion di e cantidad di caso cu mester maneha. Y den nos caso ta un hospital tin, no por transporta pacient hiba otro caminda, pues mester traha cu loke nos tin. Ta pesey cu e yamado fuerte di hospital na comunidad di ayera ta completamente na su lugar y ta importante pa nos haci caso, nos tur.

Sin embargo, ta surgi e pregunta ta con nos a termina unda nos ta awe, despues cu nos a logra domina un situacion cu tabata mustra hopi mas grave aña pasa, pa loke tabata e cantidad di caso activo. Inmediatamente a bin dilanti algun argumento, di banda di autoridadnan, y di banda di publico tambe. E autoridadnan a pone enfasis riba e descuido cu a drenta den nos comportamento, cierto di nos, no tur, cu a hiba na e situacion actual. Otro argumento cu a capta nos atencion tabata cu a bisa cu e colaboracion di esnan contagia den e ‘contact tracing’ no tabata manera mester ta. Nos por imagina nos esey; e ta mustra nos un aspecto fundamental di nos comunidad chikito, unda no ta asina facil pa ignora otro. Cualkier momento nos ta topa ‘cara a cara’ y nos no kier keda malo cu otro… Kico esaki ta trece cune? Cu hopi di nos tin un dificultad pa hinca amigo y famia den e tipo di cos aki, unda mester conta autoridad cu ken bo tabata, unda bo a bay y kico bo a haci na unda, cual dia o nochi. Esaki ta trece un monton di asunto cu nos ta prefera di mantene pa nos mes; ningun di nos kier wanta zundra di famia o amigo pasobra ‘bo a hinca mi den bo baina’ mencionando nomber, fam y adres na autoridadnan di salud. Anto pa no papia mes di e relacionnan mas intimo, cu preferiblemente famia cerca no mag di sa mes… Exactamente e mesun situacion cu bo ta pasa aden si bo haya un enfermedad venerico y nan ta haci contact tracing riba bo tambe. Sin embargo, aki tambe Covid-19, mescos tur enfermedad contagioso, no ta tene cuenta cu tur esey y ta tur caminda unda nan hib’e, sin importa cu ta di nochi o dia. Pues aki nos tin comportamento pa considera como ciudadano, cu no ta yuda den combati e malo aki. Nos ta keda integrante di un comunidad chikito, unda ta cay nos pisa pa papia fuerte cu amigo y famia, pero tin ora e ta necesario.

Awor e asunto mira di otro banda, di publico. Hopi opinion nos ta scucha den ultimo dianan unda ta cuestiona e actitud ‘suave’ di e autoridadnan den e ultimo simannan, loke a hiba na e situacion di awe. Nos tabata mira aglomeracion considerable unda tabata tarda varios ora promer cu mira accion di autoridad, di Salud y di Polis. Dia 18 di maart por ehemplo, no tabatin caminda pa pone hende na lama, di Arashi te na Eagle. Gruponan, entre otro di motociclista tabata tur caminda. Mester bisa cu nan ta mantene distancia ora nan ta core, pero ora nan para na cierto lugar tambe? Eynan e ‘socialisacion’ ta cuminza, cu ta net contrario na ‘distancia social’. Cuanto grupo no tabata core rond cu permiso y acompañamento di cuerpo policial? Tur esey ta consecuencia di e actitud di ‘nos no por bay duro cu nos hendenan semper’, cu consecuencia cu nos tur conoce un hende cu ta eherce autoridad y cu ta sinti e presion di ‘bay suave cu e brothernan’. Asina nos ta scapa cara, pero e no ta yuda den e tipo di situacion aki.

Awor, mester bisa tambe cu tin un aspecto cu no tin di haci cu e asunto local. Rond mundo nos ta mira cu hende, despues di mas di un aña den e pesadiya aki, ta simplemente harta di e situacion y ta desea di por move libremente. Esey ta di comprende, pero di biaha mester bisa acerca cu net e actuacion ‘por la libre’ ey no ta bay resolve nos problema, al contrario. Aki atrobe nos dependencia extremo riba exterior ta hunga un papel clave, y esaki ta e situacion: nos no mester yega na 1.600 caso activo pa nos mira reaccion di exterior. Pareu Aruba no tin capacidad di ICU pa maneha e situacion critico aki, muy probablemente e aerolineanan y CDC na Merca ta haci practicamente imposible cu ta yega turista ainda. Y e ora, kico nos a gana? Nos tin mas di un aña den e crisis aki, y te awe no a surgi nada cu ta pone pan riba mesa cu no ta turismo y loke ta relaciona cune. Nos ta sigui bay suave cu ‘friends & family’, anto nos para pa e consecuencianan tambe.