Fundacion Autismo Aruba ta mira atras na un luna di Autismo hopi activo, apesar di e pandemia. E organizacion awor ta bou liderato di Carolina Thiel Span, kende como un hoben, a haci bon uzo di e conocemento digital pa percura cu e organisacion por sigui brinda servicio y conocemento na interes di e comunidad specifico, esta personanan den e spectrum di autismo, ASD. “Dirigi un organisacion di boluntario y cu fondonan limita riba sumes no ta facil, y durante un pandemia mucho menos. Planning como tal ta hopi importante pa sigura cu proyectonan y campañanan informativo ta exitoso, pero durante un pandemia esaki ta dificil. Mantene motivacion di boluntarionan ta un reto mirando cu e ta un situacion pisa emocionalmente y mentalmente pa tur persona. E realidad ta cu e no ta facil y ta rekeri hopi flexibilidad y motivacion interno pa sigui bai dilanti,” Thiel Span a splica.

FAA ta depende di boluntarionan, studiantenan, y donacionnan. Durante e pandemia tabatin un regression den tur tres, y pues pa sigui funciona optimal tabata imposibel. “Den e ultimo lunanan cu nos ta poco poco custumbrando mas na e ‘normal nobo,’ nos a cuminsa haya mas boluntario, studiantenan y hasta algun fondo.”

Promesa pa inclusion

Prome cu e pandemia, Fundacion Autismo Aruba a reanuda e programa di grupo di sosten na mayor y docente, cual tabata uno basa ariba informacion y educacion na e diferente gruponan. “Durante e pandemia nos mester a bira creativo pa por sigui tene sessionnan y brinda sosten y informacion. Nos a haci un switch grandi pa digital unda cu nos a crea un presencia hopi mas fuerte den medionan social y tambe a haci uzo di plataformanan virtual pa reuni y brinda informacion.”

Tambe Fundacion Autismo Aruba a adopta e proyecto ‘Pledge for Inclusion’ (Promesa pa Inclusion) unda a aserca diferente organisacion y compania pa asina motivanan pa por crea un cultura di inclusion pa tur nan empleadonan. “Considerando e ‘normal nobo’ toch nos a logra haya algun compania pa compromete nan mes na e proyecto aki.”

Inclusion, kico e ta nifica

Inclusion kiermen, e abilidad pa haya e posibilidad pa participa den tur actividad of servicio den e mesun manera cu otro miembro di comunidad. Inclusion ta nifica cu tur hende, apesar di nan abilidad, desabilidad of nan necesidad medico, tin e derecho pa: haya respet y keda aprecia como miembro balioso den comunidad; participa den diferente actividad recreativo den nan bario of comunidad en general; traha na companianan cu ta ofrece salario competitivo y eherce un profesion, unda nan por maximalisa nan capacidad; atende scol di educacion general cu compañeronan for di scol primario te avanza, manera universidad.

“Inclusion ta rekeri tempo, luga, espacio, esfuerso y recurso, pero e ta crea un sociedad rico, coordina y cu mas igualdad.”

Con companianan a responde na peticion di inclusion?

Fundacion Autismo Aruba ta contento cu ereaccion incial cu a ricibi unda mas o menos 20 compania a tuma e iniviativa pa di algun forma of otro ta parti di e promesa pa inclusion. E ta un proceso cu ta cuminsa na para habri pa e topico y ta dispuesto pa siña y poco poco adapta pa yega na e meta di inclusion. “Pues e companianan cu a compromete nan mes cu nos caba a tuma e prome paso aki. E ta asina si cu nos tabata un poco sorprendi cu algun compania cu nos tabata spera lo a participa no a y companianan cu a sorprendenos di ta interesa. E ta mas cu claro cu nos tin un caminda pa cana y cu esaki ta poco largo, pero poco poco nos ta baiy dilanti y e companianan cu a tuma e prome pasonan ta ehempel y ta motiva otronan tambe pa haci esaki.”

Ken y con a yuda

Den e ultimo lunana Fundacion Autismo Aruba ta por conta cu un team dinamico pa crea contenido informativo manera e ‘newsletter’ digital ‘Stima un Autista,’ e sessionnan informativo via Zoom y tambe pa medionan social. “ Esaki tur ta realisabel danki na nos staigiare Oriana Ramirez, y nos team members Kay Quandus y Byron Lesire cual ta dos hoben adulto autista cu hopi inspiracion.

A haya mas peticion pa sosten

Durante e pandemia Fundacion Autismo Aruba a haya hopi mensahe, yamada y tambe emails pidiendo informacion di e proceso di diagnostico. Durando e pandemia e accesso na cuido medico primario y specialismo di salud mental tabata satura y tambe mas complica. E barera di no por bishita un dokter di cas cu facilidad tabata uno “significante pa mayornan cu tabata tin pregunta pero no tabata sa con pa yega na un contesta. Nos na Fundacion Autismo Aruba tabata sigui informa mayornan pa cana e caminda via nan dokter di cas y pa, aunke cu nos ta den un pandemia, sinti cu nan por a papia habri cu nan dokter si nan tabatin un posibel sospecho di autismo cerca nan yiu.”

Di otro manda, pa motibo di e pandemia y tur e otro efectonan negativo cu a surgi, Fundacion Autismo Aruba tabata haya hopi keho riba e proceso di diagnostico cu tabata tuma largo, of pa yega na un specialista psychiater tabata dificil. Pues hopi problema relaciona cu salud mental a aumenta di un forma imprevisto mirando cu no por a planea pa un pandemia, y como tal, esaki tabata tin efecto riba tur e servicionan.

“Tambe nos a ripara cu mas mayor a acerca nos cu pregunta con pa reconoce autismo. Durante e pandemia hende ta pasando mas tempo na cas y pues esaki ta causa cu mayornan ta nota mas y mas caratersticanan y ta busca informacion ariba e topico aki,” Carolina Thiel-Span a splica. Y e preguntanan mas comun? “Con pa yega na un diagnostico, con por sa si un mucha tin autismo y ken nan por aserca pa guia pa nan yiu (psicologo/terapista).”

Colaboracion cu Latino America

Fundacion Autismo Aruba tin un relacion cu varios organisacion na Latino America manera Argentina, Chile, Brazil, Rep. Dominicana, Colombia, Mexico y Peru cual ta traha ariba diferente area cu personana autista. “Hunto nos tin un grupo yama ‘Red Azul Latinoamerica’ unda cu nos ta bini hunto frecuentemente pa comparti recursonan, informacion y tambe ideanan pa trece mensahenan cu ta di importancia dilanti. Algun di e gruponan aki a logra cambionan significante na nivel nacional unda cu nan a logra cambionan den ley pa proteccion di personanan autista y tambe di implementa proyecto cu ta brinda personanan autista cu varios recurso y mayornan cu guia structura.”

Den e sentido aki Fundacion Autismo Aruba tambe ta desea di trece cambio den ley pa por brinda proteccion legal y sigur tambe por tin proyectonan di sosten y guia pa personanan autista y nan mayornan.

Plan concreto pa personanan cu desabilidad

Carolina Thiel Span tin plannan concreto pa Fundacion Autismo Aruba y su soño y meta pa awor ta pa logra inclusion di personan Autista y tur otro cu desabilidad den nos comunidad. Esaki riba su mes ta un meta hopi amplio, pero mas specifico mikier por logra cu no ta saca muchadi e sistema di educacion regular ora cu no mester, pues solamente na momento cu esaki ta beneficia e alumno. Mi lo kier pa nos por logra cu personanan autista tin un oportunidad di eherce un trabou di nan escogencia sin mester tin miedo di discriminacion pa motibo di nan condicion, pero al contrario, nan ta haya e guia y sosten cu nan merece. Pues tur e logronan aki lo ta un confirmacion cu mi soño tabata uno realisabel na mi isla y cu tur pasonan cumi a tuma y sacrificionan tabata pa algo mas grandi cu mi y cu FAA, e tabata algo cu ta beneficia un y tur,” ta locual Carolina Thiel Span a bisa Bon Dia Aruba.