Dia 14 di november ta conoci como e Dia Mundial di Diabetes (World Diabetes Day). En conexion cu e dia aki Bon Dia Aruba a tene un entrevista cu Fundacion Diabetes Aruba unda cu Srta. Charlene Leslie, dietista certifica y miembro di Fundacion Diabetes Aruba cu ta encarga cu e cursonan di Prisma.

Srta. Leslie a conta un poco ariba e actividadnan cu tabatin durante fin di siman en conexion cu Dia Mundial di Diabetes y tambe a duna cifranan di diabetes y obesidad aki na Aruba.

E aña aki e tema pa e dia aki ta “Acceso na e cuido di Diabetes”. En conexion cu e tema Fundacion Diabetes Aruba a unda a organisa un encuesta unda cu esecialmente nan ta puntra personanan na Aruba kico nan opinion ta di e cuido di diabetes na Aruba.

Banda di esey den fin di siman tabatin dos actividad tambe pa celebra e dia aki unda cu Fundacion Diabetes Aruba tabata tey presente. Diasabra 13 di november tabatin e Health Fair na Dive Inn. Srta. Leslie a conta cu e Health Fair tabata un evento exitoso unda cu tabatin diferente tent y a ofrece chekeo di sucu, di precion, tambe di peso, BMI y cintura. Fisioterapistanan tambe tabata presente, tabatin actividad fisico, cuido di e pia etcetera. “E tabata hopi amplio y tabata hopi great pa wak asina hopi hende cu acudi na e actividad aki pa asina siña mas di e cuido y prevencion di diabetes”, el a bisa.

Diadomingo mainta, 14 di november, tabatin e actividad Diabetes Walk and Run organisa pa Botica di Servicio y esaki tambe, Srta. Leslie a menciona, tabata un evento super exitoso unda cu tabatin mas cu 900 participante den e diferente actividadnan cual tabata e 10K run, 5K walk and run y kids run. “Esey tabata super leuk pa wak e muchanan participa y echt saca e miho di nan mes den e careda”, el a menciona.

El a splica cu Fundacion Diabtes tambe tabata presente na e Diabetes Walk and Run cu informacion tocante nan actividadnan, e curso di Prisma cu nan ta ofrece y nan tabatin un demostracion tambe di algun di e productonan di temporada di Pasco y e cantidad di sucu cu esakinan ta contene.

“E tabata super nice pa wak cuanto hende tabata ariba pia y cu a sali for di cas, pasobra durante covid nos tur a haya un tiki miedo, nos a keda cas y vooral e personanan cu tin un riesgo halto di salud cu por ta a haya un tiki miedo di covid, e tabata asina bunita pa wak nan sali for di cas un rato y pone atencion riba nan salud, e maneho di diabetes y tambe e prevencion di diabetes”, el a agrega.

Recientemente Minister di Salubridad Publico, Sr. Dangui Oduber, a anuncia cu el lo bin cu un clinica di obesitas cu probablemente lo habri prome cu aña caba y cu lo ta situa na hospital. Pa loke ta trata e clinica aki, Srta. Leslies a splica cu te cu aworaki e fundacion no tin envolvimiento directo cu esaki y no ta full conoci pa nan tampoco kico e clinica di obesitas ta encera.

Na mesun momento el a menciona cu mirando e situacion di salud na Aruba na e momentonan aki ta importante cu accionnan ta wordo tuma y su mes como persona y den nomber di Fundacion Diabetes Aruba ta aplaudi cu accionnan ta wordo tuma den e direccion di obesidad. “Door di esaki ta un factor di riesgo hopi grandi pa diabetes tipo 2, dus sigur nos ta aplaudi e iniciativa cu algo ta wordo haci”, el a indica.

Pa locual ta trata cifranan di obesidad na Aruba, Leslie a señala cu casi 80% di e poblacion tin sobrepeso of obesidad, y manera el a menciona, obesidad ta un factor di riesgo hopi grandi pa diabetes tipo 2. Loke ta e cifranan tambe di diabetes na Aruba, el a indica cu cifranan di 2019 di AZV, referiendo specificamente na personanan sigura door di AZV cu ta usando medicamento pa diabetes, 8.11% di e poblacion ta diabetico y esey ta transmiti na un cantidad di 8.809 persona. Y algo mas alarmante cu el a menciona ta e tendencia, cu nan ta mira cu cada aña e cifra aki a subi cu casi 200 persona.

Leslie a referi tambe na e cifranan di diabetes di e International Diabetes Federation (IDF), cu ta calcula e cantidad di persona cu ta diabetico na Aruba y e cifra cu IDF ta calcula ta di casi 16% di e poblacion na Aruba. “Esaki ta mas halto pasobra nan ta inclui tambe e personanan cu por ta no sa ainda cu nan ta diabetico. Dus e cifra di AZV ta mustra e aseguradonan cu ta usando medicamento di diabetes y e cifra di IDF ta mustra e persona cu sa cu nan ta diabetico y tambe esunnan cu no sa esaki ainda”, el a splica.

E cifranan aki ta inclui pashentnan cu diabetes tipo uno y diabetes dos, pero Leslie a remarca cu e grupo di diabetes tipo uno na Aruba ta hopi chikito, pero naturalmente no ta menos importante. Segun el a splica, diabetes tipo uno no ta bin a causa di estilo di bida, esaki tin di haber mas bien cu e parti genetico cu por wordo mira cerca muchanan mas jong unda cu tin un gen den nan curpa cu ta causa esaki. Leslie a enfatisa cu e estilo di bida ta importante pa e maneho di e diabetes tambe pa asina evita complicacionnan y otro problemanan di salud.

El a señala tambe cu antes diabetes tipo 2 tabata conoci como e “ouderdom ziekte”, pero alarmante ta cu aworaki e ta wordo diagnostica serca personanan mas jong mas frecuentemente. “Mi tin di bisa cu mi no tin cifranan concreto pa esaki, pero nos ta wak e tendencia aki si y esaki tin di haber cu estilo di bida atrobe”, el a bisa. “E tin di haber tambe cu e cultura di estilo di bida, dus cu no ta haci suficiente actividad fisico, cu no ta come suficiente productonan saludabel pero mas bien ta come productonan cu por tin efectonan negativo ariba e salud, e sobrepeso, e obesidad y naturalmente ainda tin e factor familiar cu si diabetes ta bin dilanti den famia e ora e chance cu e hoben ta bay hayele tambe ta mas grandi”.

Na 2019 Fundacion Diabetes Aruba a cuminsa cu e proyecto piloto di e cursonan di Prisma, cual Srta. Leslie ta encarga cune. El a splica cu e curso aki ta enfoca ariba e maneho propio di diabetes tipo 2. E aña aki e fundacion a cuminsa cu e cursonan na luna di mei atrobe pero e biaha aki, Leslie a indica, nan tin e sosten financiero di Panamerican Health Organization (PAHO) unda nan a logra ofrece e cursonan completamente gratis.

“E ta un curso di tres dia unda cu e participantenan a siña mas over di nan salud, ki efecto diabetes tin riba nan salud y nan curpa, y con nan por maneha esaki mas miho. Dus eigenlijk e ta pa nan siña kico mes como persona por haci pa por maneha e diabetes mas miho y tuma control di nan salud. Nos a tabatin mas di 70 participante den e aña y sigur nos lo kier sigui cu esaki pa otro aña unda nos lo enfoca mas ariba e prevencion di diabetes na Aruba”, el a agrega.