Tanto bal pa tin derecho, derecho humano, derecho di propiedad (bo salario) como trahador. Pakico nos no por haci uzo di nos derecho pa welga, si nos accion ta bay contra e acuerdo cu Gobierno di Aruba a traha pa haya likides di Hulanda? Tanto bal pa bo biba den un democracia caminda supuestamente tin Trias Politica, si hues ta prohibi bo di haci uzo di dje.

SIMAR no por pone presion riba Gobierno pa kita e 12.6%. No por welga na un manera structural. E ora ey a bira tempo pa bin cu accion di un forma cu nos ta wordo scucha rond mundo, te ora cu nos tambe haya un trato igual y humano mescos cu tur ciudadano den Reino. Esey ta e conclusion cu mi a yega na dje, ora mi a lesa y analisa e sentencia dd 20 di April 2022 door di huez mr. A.H.M. van de Leur cu a wordo duna den e caso di Land Aruba vs SIMAR. E sentencia final ta demostra cu e Trias Politica na Aruba y den Reino henter, no ta funciona mescos pa nos tur.

Sentencia Provisional a duna speransa falso

Despues di e sentencia provisional di 2 di maart 2022, ainda mi tawata tin speransa cu e Trias Politica ta funciona na Aruba, na prome lugar pa e motibo cu a determina cu Land Aruba (Gobierno) no a cumpli cu su deber pa evalua e recorte di salario di trahador publico y esnan igual cu 12.6% na December 2020.

Na di dos lugar, cu a establece cu ta Gobierno di Aruba a bin cu e proposicion pa e recorte y no Hulanda, algo sumamente importante nos tin registra huridcamente y cu a reconoce cu 2 aña no ta un medida temporal, manera SIMAR y casi tur sindicato a bisa. Huez a exigi di Land Aruba pa bin cu solucion structural pa e corto plaso. Hasta e huez mes a bin cu e proposicion den su sentencia provisional na seccion 4.11 cu Gobierno por a propone un areglo di VUT, yena e vacaturanan cu esnan den ‘overtolligheidspoel’ y mantene e “porta patras” bon cera. Tur esaki, y mas, a duna mi speransa cu nos lo haya un veredicto final cu lo ta husto.

Veredicto Final Inhusto

Den e veredicto final den seccion 2.7, huez ta determina cu SIMAR a prueba cu e recorte di 12.6% a crea un infraccion riba nos derecho di propiedad, cu ta crea un situacion di represion fuerte.

Tambe den e mesun seccion e ta bisa cu e accion di baha e orarionan di trabou pa cumpli cu e pago di 87,4% lo ta uno rasonablemente efectivo pa logra e meta di por haci uzo di e derecho pa negocia politicamente. Sinembargo, huez ta limita e derecho aki den su decision final den seccion 3.1 y PROHIBI sindicato SIMAR pa tuma accion cu e meta pa nos pone presion y forsa Gobierno pa cambia of hasta kibra e acuerdo cu Hulanda, su motivacion, Aruba tin mester di e placa pa cumplicu su responsabilidadnan.

Na seccion 3.2 e ta PROHIBI sindicato SIMAR pa por haci uzo di cualkier accion cu ta resulta den un temporada indefini cu structuralmente lo pidi pa e trahadornan no traha e oranan cu nan no ta wordo paga. Esaki ta un interpretacion sumamente excepcional, caminda un huez ta limita e derecho di welga, dicta cu nos no tin derecho pa wordo paga pa tur e oranan cu nos ta traha pa un temporada asina largo y indefini. Huez ta uza Covid-19 como motibo na seccion 2.13 pa nenga e accion di SIMAR pa baha e cantidad di lesuur structuralmente y ta prohibi nos di uza Covid pa tuma accion?

Mientras cu e cortamento di 12.6% a wordo causa door di e Covid-crisis? Huez ta claramente midi cu dos diferente midi. Muchanan no por haya menos les, pero nan mester sigui come menos carni y fruta si, pasobra esey ta e efecto di e recorte di 12.6%. Ta e mesun mama, tata, welo y wela cu ta trahando den Gobierno y den e veld di enseñansa cu ta cria un gran parti di muchanan cu ta bay scol. Locual huez por a constata, ta cu e ayudo di likides no ta suficiente y Land Aruba tin derecho di exigi mas placa for di Hulanda.

Aumento vs Recorte den Reino

Mei 2020 na Hulanda, dos luna despues cu Covid a cuminsa, sindicatonan di tur nivel di enseñansa por a negocia un aumento di salario structural di entre 1.5% te cu 2,75%, hunto cu aumento di vakantiegeld y un bonus di 800 euro.

Hulanda, un pais caminda mayoria di e muchanan ta haya les den nan prome idioma of nan lenga materno, compara cu e situacion na Aruba caminda Censo 2020 ta mustra cu 92% di nos muchanan no ta papia Hulandes na cas, pero ta scucha esaki na scol so. Si e derecho di mucha ta asina importante, cual mi ta di acuerdo cune, lo mester respeta y cumpli cu esaki riba tur nivel y inverti den enseñansa y e maestronan. Ta solamente un Gobierno cu kier pa su pueblo keda ignorante, ta trata maestronan asina, cu poco poco nan lo bandona nos Isla.

Interpretacion dudoso di corte constitucional

Huez ta dicta na seccion 2.8 cu SIMAR por sigui cu accionnan y mustra su descontento, pero na e mesun momento tin cu sigui guli manda abou, cu e derecho di propiedad ta sigui wordo atrapa. Ni su referencia na e veredicto di 1 di november 2021 den e caso di Ombudsman Sint Maarten contra Gobierno di Sint Maarten ta uno valido, pasobra e hueznan di Corte Constitucional a compara e situacion di crisis financiero na Grecia di aña 2010 cu esun di Sint Maarten. Mientras e diferencia primordial, banda di a hecho cu e crisis financiero no a wordo causa door di un pandemia mundial, pero door di mal maneho di e Gobierno, ta… cu riba e dia cu a corta salario na Grecia, tur trahador publico y pensionado tabata sa adelanta pa cuanto tempo esaki lo bay ta. Un di e rekisitonan di Corte Europeo di Derecho Humano (EHRM). E interpretacion di locual EHRM a dicta, den mi opinion, no ta corecto.

Ta perhudica nos comunidad gravemente y ta duna e impresion, cu e meta nunca tawata pa husticia vence. Hulanda a uza e pandemia pa por a viola nos derecho di autodeterminacion y (re)colonisa nos pais, su pueblo y mas. Nos Gobierno tin suficiente ‘Meester in de Rechten’ cu ta compronde cu un acuerdo firma bou di presion ta ilegal. Laga hende traha sin paga nan pa e trabou haci, sin un fecha final, esey ta zona hopi familiar den e historia comun di Hulanda y e 6 Islanan den Caribe.

Trias Politica No Ta Funciona

Pa conclui, e lucha mester sigui. Derecho humano, nos tur ta nace cune. Pero pa nan no trapa riba bo derecho, bo mester pasa tur e mesanan berde te ora bo yega na e mesa berde mas halto di Corte Europeo di Derecho Humano.

Pasobra tanten cu nos Gobierno por viola nos derecho di propiedad y ni huez ta reconoce esey, nos mester busca nos derecho cerca esnan cu ta riba nan cabes. Trahadonan Internacional di Nacionnan Uni (Articulo 73 di Capitulo XI seccion a te cu e) of di Union Europeo ta e unico solucion. E sentencia aki di 20 di april 2022 y esun di 1 di november 2021 di Corte Constitucional, tur dos ta confirma cu nos no ta biba den un democracia. Nos ta biba den un pais sunu, un pais sin Ombudsman, caminda Hulanda ta manda y leynan nacional no ta disponibel na Papiamento y cu kier hasta limita e derecho di expresion di nos tur den media. Caminda cualkier persona cu ta comparti su opinion critico ta wordo horca economicamente y socialmente. Ta ki derecho humano a resta? Gobierno di Aruba y di Hulanda no ta respeta nos derechonan y e Trias politica na Aruba NO ta funciona.