editorial 2_15_1.jpg
Economia ta krimp y debe ta subi
Gobierno su informe encuanto di tres trimester di 2016 a sali. No cu gobierno mes ta publica, pero pa ley ta obliga di duna parlamento y asina prensa tambe por hay’e. Un danki na esnan cu ta coopera cu transparencia, spera cu nan ta sigui hacie dia nan ta den gobierno. Tirando un bista riba e cifranan principal por observa cu en general entrada y gastonan ta core dentro di e parametronan estableci. Sin embargo, ta obvio tambe cu tin cierto preocupacion. 
Un di nan lo ta e gastonan di personal, cu no ta duna impresion cu nan lo baha. Y kico anto ta e motibo pa esaki? Segun e cifranan den e rapport  aki, gobierno a economisa desde cuminsamento di aña como nuebe (9) puesto den aparato gubernamental: di 3873 pa 3864. Si esey keda asina, ta economisa casi un miyon florin pa aña. Pero tabatin un ‘meevaller’: den enseñansa a perde 22 cupo di trabao. Nos no tin informacion di ki tipo di scol y ki tipo di puesto ta trata. Na tur, por bisa cu ta economisa un tres miyon riba base anual. “Bon, esey ta un logro caba”, algun optimista lo bisa. Pero esey ta sin tuma na cuenta e hecho cu tin un stop pa loke ta emplea personal nobo. Y normalmente, riba tanto mil hende, bo ‘natuurlijk verloop’, e parti cu bo ta perde pa motibo di pension, o ta busca otro reto den nos economia, por ta entre 80 pa 90 hende pa aña. Esaki lo significa cu gobierno ta uzando mayoria di cupo cu bira vacante pa yena nan cu hende nobo: nada di ‘personeelsstop’!
Esaki naturalmente tin su efecto  riba e gastonan cu practicamente no ta baha; es mas, den e proximo presupuesto complementario tin un parti substancial di Afl. 7,5 miyon pa cubri aumento di gasto di personal, entre salario y gasto di dunado di trabao. Cu esaki, e total di loke gobierno ta gasta na personal, incluyendo e sector subsidia, ta bira Afl. 725.4 miyon, riba un presupuesto revisa di Afl. 1259.6 miyon… Gobierno lo core bisa cu nan ta gasta solamente Afl. 465.4 miyon na personal, pero esey ta sin conta e componente di salario den e sector subsidia, cu segun e metodo internacional cu Banco Central y Raad van Advies ta maneha, ta yega na e suma grandi aki. Claro cu e suma mas abao ta pa paga e nucleo di empleado publico den sentido estricto, cu ta e casi 4000 menciona ariba. E sector subsidia ta pone casi 2000 cupo di trabao ariba payroll cu tambe mester paga tur luna.
Otro topico interesante ta cu e informe ta duna un bista adelanta di e presupuesto complementario. E ta añadi, segun e version aki, un Afl. 27,4 miyon di gasto, cu ta keda cubri pa entrada extra di capital di Afl. 29 miyon. Den e resumen duna aki den, gobierno ta reconoce cu e GDP pa fin di 2016 lo ta solamente Afl. 4754,7 y no Afl. 5203 loke gobierno tabata maneha. E cifra revisa ta completamente hustifica, si nos observa por ehemplo e caida di cierto entrada cu ta indicador di progreso/caida economico. BBO den tres cuarto di aña ta na Afl. 69,6 miyon casi dos miyon menos cu aña pasa. Como agravante, gobierno tabata anticipa un crecemento di BBO, di Afl. 93 miyon na 2015, pa no menos cu Afl. 112 miyon e aña aki, cu lo a significa un aumento di como 20%. Naturalmente tur esey no lo mester a bin di crecemento economico, sino tambe di un cobranza mehora, loke tampoco ta parce di ta e caso te awor.
Tambe nos por mira den e presupuesto adapta cu pago di interes ta subi cu como Afl. 6 miyon te Afl. 215 miyon pa 2016, e suma cu anteriormente tabata poni pa alcansa na 2017.  En todo caso, cu e cifranan adapta na e realidad economico cu Banco Central ta mira, gobierno tambe ta conclui cu e debe na final di e aña aki lo ta Afl. 4119,8 miyon, cu riba e GDP revisa ta duna un corelacion di debe/GDP di 86,6%. 
E proyeccionnan pa e añanan venidero ta indica cu GDP pa 2017 ainda lo no a yega Afl. 5000 miyon rond; esey ta planea pa tuma luga te e aña siguiente. Y tur esaki ta inclui, asina leu cu nos por deduci, e beneficionan di e ‘spin off’ di e rehabilitacion di e refineria den e añanan nos dilanti. E nivel di desaroyo cu gobierno tabata spera pa 2017, segun e proyeccion actual ta cana como dos aña atras. Y esey a pesar di e refineria. Por conclui cu no necesariamente e refineria ta bay compensa pa e retroceso cu tin den resto di economia, cu tin mas cu tur cos di haci cu e reduccion den consumo local. Esaki ta trece cu ne tambe, cu na e momento aki un aumento di peso riba ciudadano, pero tambe riba comercio,  lo por tin un efecto negativo grandi, entre otro menos consumo y menos entrada pa gobierno, y mas desempleo. Momento pa anda cu cuidao.