Falta di regulacion y implementacion ta stroba un miho control riba sostenibilidad di medio ambiente marino, segun e rapport di CARMABI di 2019. Den e rapport cu a keda scondi te ora cu CARMABI mes a dicidi pa publica, e fundacion cientifico ta bisa cu no tin suficiente ley ni ley efectivo pa sigura un maneho sostenibel y proteccion di e recursonan natural di e isla.

E conclusion ey no ta di CARMABI sino di e propio Ministerio di Desaroyo Espacial na 2018. Den e mesun rapport ey di Gobierno a bisa cu e control y implementacion di e leynan ta bao nivel mirando cu e inspectornan encarga pa ehecuta e trabao falta un mandato apropia. Unicamente Wardacosta y Polis Maritimo tin e autoridad pa enforsa reglanan y regulacion existente. E Departamento di Inspeccion di Direccion Naturalesa y Medio ambiente, DNM no ta hiba control y implementacion riba lama, mientras cu Parke Nacional Aruba, e autoridad encarga cu maneho di Parke Marino no tin ningun autoridad pa enforsa ley.

Y cualkier implementacion di ley ta esencial, pasobra e comunidad di coral na Aruba ta bao presion grandi. Segun CARMABI a pesar cu ta nota cu rifnan ta decai particularmente den areanan cerca di areanan urbano costal, no sa mucho di e dinamica cu ta causa e degradacion.

Mayoria investigacion ta enfoca riba cuantifica e reduccion di coral, pero no riba e señalnan di advertencia cu por mustra cu e degradacion ta na caminda. Mas ainda, e observacionnan ta tuma luga un biaha pa aña, cu ta complica e cuantificacion directo di eventonan specifico manera mal tempo, contaminacion pa motibo di awa di sushi (di riool). E componentenan di e comunidad cu ta biba bao e superficie cu ta rondona e organismo di coral ta reacciona mas lihe riba e casonan aki y por ta miho pa observa pa asina detecta interaccion indesea entre lama y tera, manera e acumulacion di microbio y alga. Pero, tin estudionan cu ta mustra si cu presencia di alga y awa sushi cu ta yen di material organico ta fomenta crecemento di comunidadnan di microbio no-natural den awanan rond di e coralnan. E asina yama microbialisacion di e comunidadnan di rif como tal por ta parti di nan trayectoria di degradacion cu consecuencianan pa e coral y hasta hende cu ta usa e awanan pa recreacion.

Den e rapport, a duna un ilustracion cientifico con tur e proceso aki ta afecta e coralnan y con e proceso di degradacion ta sosode unda mayoria biaha ta enfoca solamente riba e desaparicion di especienan manera pisca di rif, pero no ta wak e desaroyo di e microbionan peligroso rond di e comunidadnan di coral.

Aruba

E problema na Aruba ta cu e costa west y zuid ta consisti di un cantidad varia di habitat, caynan cerca, yerba di lama, boskenan di mangel y otro sistema di lagoen. E sistemanan aki, ta bao presion continuo di actividad humano, incluso cambio di clima, cu ta hisa e concentracion di CO2 den atmosfera, cu resultado cu lama ta bira mas acido. Islanan den Caribe ta extremadamente vulnerable pa cambio di clima. Aunke Aruba ta produci relativamente hopi CO2, su contribucion na cambio di clima ta minimo.

Pero cambio di clima ta intensifica mal tempo y secura, ademas di temperatura mas halto di lama. Y coralnan ta particularmente sensitivo pa cambio chikito den temperatura. Un grado Celsius mas halto cu e averahe den e periodo mas calor lo produci e asina yama ‘bleaching,’ esta cu e coral ta bira blanco y despues ta muri. Aunke cu e proceso aki a impacta varios rif na Aruba, mescos cu esunnan di Corsou y Boneiro, nan ta menos impacta pa e eventonan grandi den comparacion cu otro islanan pa motibo cu e biento ta brinda cierto proteccion. Sinembargo, observacionnan di potretnan saca di espacio ta ilustra cu e proceso di ‘bleaching’ ta birando mas regular, tambe pa e rifnan na Aruba.

Piscamento

Tin como 1700 piscado y 56 boto activo, di 3 mil en total, na Aruba cu hunto ta pisca 390 tonelada di pisca di rif y 359 tonelada di pisca a base di piscamento industrial. E balor di pisca cu ta saca di lama ta calcula na 4.45 miyon dollar, aunke cu mester kita e balor di piscamento ilegal, particularmente den e zona economico exclusivo di Aruba cu ta calcula na 2.1 miyon dollar.

Mayoria piscado, 1492 ta participa ocasionalmente na actividadnan di pesca y unicamente seis ta bisa di tin piscamento como trabao, y e otro 177 ta pisca den ora liber. Un den cada cuater Arubiano ta participa den actividadnan di pesca, por lo menos un biaha pa aña. Y e piscanan cu ta coy ta locual ta biba den e areanan cu ta menos profundo, entre otro giampou. Y los di e cantidad di especienan cu a pisca, tambe e actividad di piscamento ta afecta tonino (dolfijn) y otro bayena, pa motibo di accident cu propeller di motor y ekipo di piscamento. No tin ningun estudio haci pa determina e sobrepesca na Aruba, pero segun CARMABI, e ta bien probable cu tin un grado di sobrepesca y hunto cu degradacion di habitat, mescos cu ta e caso na Corsou, e impacto ta pa e comunidad di pisca di rif. Particularmente si ta pisca e especienan cu ta come yerbe di lama, pasobra si nan cantidad ta menos, nan no por controla a alganan cu por daña e coralnan.

Especienan exotico

E eradicacion y control di populacion di especienan marino invasivo manera e Lionfish a resulta di ta un tarea desafiante. Tin poco experiencia y metodo con pa anda cu esakinan. Riba dje, e especienan invasivo a plama na cantidad y tin hopi recurso financiero y capacidad pa bringa e problema.

Na Aruba, e problema di especie invasivo ta particularmente e Lionfish, pero tambe e yerbe di lama Halophila stipulacea. E Lionfish a keda detecta den e parti sur di Merca na 1985 y di ey, nan a plama pa Caribe, unda nan establece nan mes tanto den e rifnan di coral, mangel y yerbe di lama y hasta lama profundo. E yerbe invasivo di otro banda a keda detecta na Aruba na 2013. E ta nativo di Red Sea y Ocean Indio y a logra adapta bon na Aruba. Tanto e Lionfish como e yerbe invasivo aki a bira comun den awanan di Aruba, y mescos cu ta e caso na otro areanan, nan ta un di e menasanan mas grandi pa especienan local.

Pero ademas di e especienan invasivo y cambio di clima, e produccion di sushedad y polucion riba e isla tambe tin efecto dañino pa coral y e caynan na Aruba. Bon Dia Aruba lo sigui elabora riba e conclusionnan principal di e rapport di CARMABI den un proximo edicion.