Nos ta yegando rapidamente na un luna desde cu a detecta e promer casonan di coronavirus na Aruba. No ta nos so a haya golpi; henter mundo a cuminsa bin den gara di e epidemia cu poco dia despues a keda declara pandemia, epidemia di alcance mundial.

Nos a mira con medida na otro pais y aki a laga nos sin motor economico den cuestion di dia, y cu e agravante cu nos no sa con largo e situacion aki ta bay dura. Nos ta depende di economia Mericano pa nos turismo prospera y nos a caba di mira con optimismo exagera di presidente Mericano a keda derota pa un realismo cu a pone hasta Donald Trump baha cabez. E pais aki, di unda nos turistanan pa gran mayoria mester bin, a yega caba na practicamente 25% di tur caso di coronavirus na mundo, and counting… E perspectiva pa un pronto reanudacion di vuelo entre Merca y Aruba simplemente no t’ey. Hasta si despues di varios luna poco poco turismo cuminsa reanuda su ritmo, mientras tanto nos economia lo ta mal stanca pa hopi tempo.

Awor e situacion local. Na e momento aki, cu apenas e promer luna di emergencia tras di lomba, ya nos por conta sigur 10.000 persona cu a perde trabao, ademas di e hendenan cu ta na trabao ainda cu salario reduci, wantando duro, pero pa cuanto tempo? E plan di gobierno pa duna cada desempleado un compensacion di Afl. 950 ta mustra generoso, pero no ta yuda nos drecha e situacion. Si nos duna, manera calcula, 25.000 hende 950 florin pa luna pa tres luna, nos ta gastando alrededor di Afl. 75 miyon den e periodo aki. Y kico ta bay sucede despues di e tres lunanan ey? Nos tin ningun garantia cu nos ta ‘back on track’ pa e tempo ey. Kico pa haci: extende e programa di asistencia social aki pa tres luna mas? Esey no ta bay yuda di ningun manera pasobra no ta trata solamente di e situacion actual; ta trata tambe di e empresanan cu awor ainda ta wantando pero cu no ta bay resisti ora e periodo di emergencia aki bay pa 4 o mas luna.

Na dado momento gobierno, y sector priva su representantenan, lo mester enfrenta e situacion unda, sea ta gasta mas placa pa yuda sector priva keda riba pia, manteniendo sikiera un parti di e forsa laboral na trabao, cu salario pa nan por sustente nan mes, y de paso generando comercio basico, cu ta yuda gobierno haya sikiera algo di entrada di e banda ey, o ta laga tur maneho bay y ta hiba un maneho cu no ta maneho, es decir un plan di “sálvese quien pueda”. Ora tur e cos aki caba, nos ta bay wak ken ta na bida ainda… Esey lo implica tambe cu nos ta habri porta hancho pa un bataya pa sobrevivencia salvahe, unda centenares di bancarota ta cay entre companianan, unda e fuertenan por hiba caso den corte pa haya placa, y otronan ta djis tuma nan perdida y laga e asunto asina, cu e imaginable destruccion di capital y know how como consecuencia. Y ora finalmente e scenario di pesadiya aki caba di pasa, ken ta reconstrui nos economia,y cu kico?

Pakico den e asunto aki atrobe Aruba, mejor dicho nos gobierno, ta kere cu por hiba un otro maneho compara cu e otro isla y paisnan? Pakico ta pensa cu dunando e desempleadonan un limosna pa algun luna nos ta bay scapa nos pais? Nos mandatarionan nunca ta paga e daño, ta nos semper ta hacie, tambe den caso di nan desperdicio innecesario den pasado; esey ta e debe di mas di 4.000 miyon cu nos tin caba. Sikiera e biaha aki nos sa pakico nos ta bay paga e cos aki. Por lo tanto esaki no ta e momento pa sinta piki pieu, purba salba un par di miyon aki aya, si esey no ta yuda nos yega unda nos mester yega.

Ta un contraste grandi loke e mesun gobierno aki ta haciendo den e caso di e refineria, pa haya un suma chikito di menos di 30 miyon florin, cu ta cubri apenas un luna di ayudo di asistencia social manera menciona. Di otro banda, nos ta keda cu e obligacion pa mehora e facilidadnan di entrada di combustible urgentemente, pa cual nos no por ni usa e suma cu talvez nos ta haya di Citgo, pasobra ta trata di placa cu ta bay den ‘algemene middelen’ si nos no ta ekiboca. Anto pakico no ta enfrenta e consorcio, ya cu no necesariamente mester kere gobierno cu aki ta trata di ‘un dori cu nos no por pluma’. E fuente importante di e consorcio ta e compania Citgo Petroleum Corporation cu ta produci hopi bon, y aunke nan tin debe biyonario, loke nan tin cu paga nos ta un suma insignificante. Di su dividendo PDV Holding mester por aparta gradualmente e placa pa paga Aruba loke nan debe. Dia cu e placa ey drenta, nos ta us’e pa paga debe cune.

Pero promer cu tur cos, un plan pa sostene sector priva. No por afford di no hacie. Y accion mester ta awor.