Den un entrevista reciente cu CEO di Ahata riba nos pagina di facebook, banda di varios di e temanan cu actualmente ta capta nos atencion, nos a enfoca tambe riba e perspectivanan pa e proximo dos añanan. Si nos tuma como punto di salida cu nos motor economico por ta na 45% di loke e tabata promer cu e crisis actual di Covid-19, y cu e demas crecimento pa eventualmente yega di regreso na unda nos tabata, esey no ta solamente un dato duro pa sector turistico, sino pa nos tur.

Si pa fin di 2021 esey ta loke tin, anto e ta bay tin multiple consecuencia pa nos pais. E sectornan cu ta depende di turismo lo ta operando na mitar di nan forza tambe, y entrada pa gobierno tambe lo ta sufri di esaki. Esey lo tin bastante consecuencia pa gobernacion, pasobra si no tin placa pa cubri tur gasto, anto ta sigur tambe cu no lo tin recurso pa cubri e otro obligacionnan cu gobernacion tradicionalmente tin. Esakinan ta por ehemplo AZV, SVb y Serlimar, aparte di e otro empresanan estatal cu tambe ta den problema, manera Arubus y Post Aruba NV. Pa ley gobierno ta obliga di absorbe e deficitnan di fondonan grandi manera AZV y SVb, y esey riba su mes ta parce na e momento aki un tipo di ‘mision imposible’.

Cada fondo tin gasto normal cu ta core den careda di 400 miyon florin pa aña, y hasta un AZV cu lo entrega 35 miyon florin ta keda cu un presupuesto cu no ta cuadra, pa e simple motibo cu e buraco cu e caida economico a laga atras, no ta keda resolvi pa e reduccion di gasto ey. Cerca SVb nos ta mira algo similar, ya cu parti mayor di entrada ta bin di e primanan paga pa empleado y empleador, cu lo ta bay ta segun cu e economia ta recupera. Pa nos tin un idea di kico nos ta papiando aki, lo siguiente. Segun e presupuesto di 2020, ‘pre-Covid’, gobernacion den su totalidad, es decir gobierno, fondonan di seguro social (AZV, SVb), mas e otro institucionnan cu gobierno mester financia, tabata na un suma di Afl. 2.463,8 miyon. Di esaki, algo mas di 1.500 miyon ta pa gobierno mes. Pero, si gobierno manera awor, den tempo di crisis, mester para responsable tambe pa e deficitnan den e 950 miyon florin di e otro entidadnan, cu tambe mester funciona, cos ta bira serio. Ta mas cu obvio cu e problemanan aki no ta keda resolvi sin cu ta bay bin cu recorte sustancial, sigur si e punto di salida ta cu no por bay fia placa, salvo cerca Hulanda, cu su debido condicionnan.

Den e contexto aki no ta nada straño cu nos no a mira un presupuesto ainda pa 2021, ni e segundo presupuesto complementario cu ultimo cambionan pa 2020, despues cu Hulanda e marca un limite di fia placa pa 2020 di Afl. 808 miyon, cu ta lanta bastante pregunta caba ta con ta bay cumpli cu esey. Un di e exigencianan importante di Hulanda pa cu e multiple obligacionnan aki ta pa elimina nan, loke ta zona mas facil cu en realidad e ta. E manera pa haci esaki ta cu en principio ‘e usuario ta paga’. Esaki ta parce logico, manera den e caso di Serlimar, unda pa basta aña nos politiconan ta keda draai rond di e asunto, sin yega na un solucion logico, cual ta cobra tur adres via un di e servicionan di utilidad. Aki ta trata di un suma bastante modesto ainda, pero ora nos cuminza papia di e dos grandinan, AZV y SVb, e casi 600 miyon florin cu ta drenta na prima, cu awor a keda drasticamente reduci a base di e caida economico, nos ta papiando aki di mas di cien miyon florin, cu no lo t’ey. Ademas, pa loke ta AZV no ta trata solamente di prima, cu awor menos empresa y menos empleado ta pagando, sino tambe di e BAZV, cu tambe ta hopi menos cu e tabata anteriormente. Un indicacion di esaki ta cu e BAZV, cu ta practicamente igual na e entrada di BBO/BAVP, lo tin un reduccion casi igual tambe. E cifranan di BBO/BAVP pa tres cuarto di aña ta indica cu esaki tabata Afl. 114,5 miyon, mientras cu na 2019 e suma total di aña tabata Afl. 215,6 miyon, lagando un buraco di cien myon pa cubri den ultimo kwartaal. Esey no ta bay sucede y e deficit di BAZV so caba ta bay ta mas di 60 miyon.

Y kico tur esaki ta bay significa pa nos? Cu nos no por enfoca solamente riba loke gobierno tin di menos, y loke nan por lo tanto mester corta den nan gasto, pero cu e ‘adaptacionnan’ cu lo ta bay tin den seguro social mester ta grandi. Esey lo implica cu nos lo mester bay paga mas, of, si nos no por carga e peso ey, anto lo mester corta den loke ta paga na beneficio. Den e proximo lunanan tur esaki lo haya claridad. Por tarda cu presupuesto, pero un cos ta sigur: presupuesto ta bin promer cu eleccion y e mensahe cu esaki lo trece cune ta mas serio cu hopi di nos ta kere.