Un cantidad preocupante di 30 porciento di muchanan na Aruba ta tuma mas largo pa caba scol primario cu locual ta e intencion. Esaki ta un di e conclusionnan di e investigacion ‘Calidad di Bida di Hobennan Arubiano, un estudio piloto di e diferente rutanan pa salud y bienestar, y comportamento riesgoso di mucha di edad 10 pa 13, den contexto di scol,’ a permiti e investigadornan dr. Paula Kibbelaar di IPA, hunto cu dr. Anne-Marie Slotboom di Universidad Liber di Amsterdam y Prof. Dr. Jan Hendriks di Universidad Liber di Amsterdam y Universidad di Amsterdam, haya un miho impresion di kico ta afecta e progreso escolar di muchanan na Aruba. E investigacion, un Youth Monitor, ta uno ‘piloto’, pero a saca hopi informacion cu ta requeri atencion di inmediato pa asina permiti mucha haya e mihor oportunidad pa un desaroyo completo y saludabel.E resultado escolar aki ta confirma e Raportahe di Desaroyo Social di 2017, cu ta ilustra cu e grado di repitacion di klas ta halto, particularmente e promer tres añanan di scol basico.

A sugeri splicacion den direccion di calidad di instruccion, relevancia y calidad di e contenido di educacion y si e ta cuadra culturalmente cu Aruba. Aki a mira e contradiccion cu e idioma di instruccion cu ta Hulandes. Hecho ta cu unicamente un porcentahe chikito di mucha ta lanta cu Hulandes como idioma materno. Minister di Educacion Rudy Lampe como tal tin hopi atencion pa e cantidad di repiticion di mucha den scol basico, y e resultadonan ta confirma cu ta importante continua pa haci esfuerso pa baha e cifranan aki.

Scucha e mucha

Pero, pa realmente determina kico ta e motibonan di e desaroyonan aki, e investigadornan a a dicidi pa tende di e muchanan mes. Y den e proyecto piloto pa encuesta, 900 mucha di 11 scol cu a ilustra nan condicion na cas, cu nan famia y nan relacion cu scol y salud.

Manera Bon Dia Aruba a ilustra caba den entrevista cu un di e investigadornan, dr. Paula Kibbelaar, mayoria di e muchanan encuesta a considera nan mes feliz, sin problema di comportamento y di ta victima di bullying. Pero toch mas di 14 porciento a duna señal di ta hiba un calidad di bida relativamente menos bon, y di comportamento problematico. E factornan cu a produci e resultadonan aki ta diferencia, cu ta indica e necesidad pa acercamento separa ora ta trata pa promove bienestar y reduci comportamento problematico. Y, e estudio a produci diferencianan chikito entre mucha homber y mucha muher pa locual ta bienestar y comportamento problematico.

Dos tercera parti di mucha den klas 5 y 6 ta crece cu ambos mayor y ta raporta di tin actividadnan structura despues di scol, pero un grupo grandi ta raporta si di ta hopi riba internet y di ta hunga hopi wega di computer. E dato aki, combina cu un cantidad halto di mucha cu ta raporta un estilo di bida cu no ta saludabel, ta ilustra e riesgo pa problemanan cu salud relaciona cu peso y condicion fisico.

Na 2013, e CBS Health Monitor Aruba a raporta cu un tercera parti di mucha den klas 5 tin sobrepeso y cu mas di 10 porciento ta obeso. Awor, añanan despues, indicadornan ta mustra cu e riesgonan pa salud ta creciendo, envez di baha.

Na nivel di factornan individual, mitar di e muchanan a raporta di tin un autocontrol abao, mientras cu 40 porciento a indica un estilo di bida cu no ta saludabel. Mayoria tin un bon imagen propio. Mayoria tin un bon perspectiva pa comportamento di nan mayornan (85 %) y e relacion cu nan mayornan (77%). Na nivel di scol, mas di dos tercera parti ta bisa di ta satisfecho cu nan puntonan y cu e relacion cu nan docente. Nan a bisa di tin bon relacion cu nan amigonan na scol.

Di otro banda, un grupo grandi, 66 % a indica di ta sinti nan mes insigur den nan bario. “Nos por conclui cu mayoria di mucha tin bon perspectiva riba e actornan mas importante den nan bida, cu ta nan mayornan, docente, scol y amigo. Pero e factornan manera poco control propio, comportamento relaciona cu salud y caracteristica di bario ta requeri atencion specifico,” e investigadornan a bisa den nan raportahe.

Diferencia mucha homber y mucha muher

Aunke cu mayoria di mucha den e estudio aki a raporta di tin un bon calidad di bida, toch tin un cantidad, cu ta entre 1 pa 2 di cada 10, cu ta raporta un calidad di bida abao, of problema cu comportamento frecuente. Specificamente, un falta di control interno y externo por hisa e riesgo di comportamento problematico. Y un estilo menos saludabel di anda cu un situacion asina, un imagen propio menos positivo y problemanan den relacion cu mayor, amigo y scol ta hisa e riesgo di calidad di bida abao. E resultadonan generalmente ta den liña cu estudionan similar internacional, pero ta refleha tambe e experiencia unico di muchanan Arubiano.

E investigacion no ta unicamente pa raporta riba e caracteristicanan relaciona na e Sustainable Development Goals di Nacionnan Uni, ora ta trata bienestar y calidad di educacion, pero tambe pa raporta riba factornan relaciona cu igualdad.

Analisis separa a mustra diferencianan chikito den karakteristicanan di famia y medio ambiente, unda mucha hombernan unicamente ta surpasa mucha muher den keda sinta y di ta miembro di un club di sport of hobby. Mucha muhernan a mustra un grado di control propio mas halto, den e area di factornan di riesgo y proteccion y a raporta mihor punto na scol.

Sinembargo, mucha muhernan ta raporta mas, cu nan ta sinti nan mes insigur den nan bario. Por conclui cu mucha muhernan den average ta presta mihor cu mucha homber na scol basico, pero ora di busca posibilidad pa mas exploracion di nan ambiente social, e realidad ta mustra cu nan tin menos oportunidad.

Ademas, comportamento problematico di mucha muher ta pa motibo di diferente otro factor, compara cu mucha homber, kendenan ta mas afecta pa control propio y ambiente social pafor di famia. Mucha muhernan ta mas afecta pa relacion den famia y cu amigo, ademas di factornan individual. Segun e investigadornan, e resultadonan aki no ta unico pa Aruba. Investigacionnan rond mundo ta mustra cu red relacional ta hunga un papel importante den e bienestar y comportamento antisocial di mucha muher, mas cu cerca mucha homber. Consecuentemente mester tene cuenta cu e diferencia entre e dos grupo aki, ora di desaroya maneho pa mehora bienestar y reduci comportacion problematico pa tur mucha.

Continuacion di articulo aki den nos proximo edicion.