Regularmente nos ta haya anuncio di bishita di trabao di instancia internacionl cu ta bin delibera tocante e plannan pa logra desaroyo sostenible pa aña 2030. Esaki segun e esfuerzonan mundial bao impulso di Nacionnan Uni, cu ta desea di duna muestra di nan supuesto liderazgo den e tipo di asunto aki. Nos ta bisa ‘supuesto’ pasobra entre otro e guera na Ucrania a mustra cu e poder di e organismo ta masha limita. No tabata ni sikiera posible pa suspende membresia di Rusia for di Conseho di Seguridad, a pesar cu e reunion general tabatin un condena di e actonan Ruso, sin consecuencia. Asina mes, e esfuerzo global pa duna desaroyo sostenible un empuhe ta bon for di un punto di vista moral y ta bon pa hacie. Casi tur gobierno lo pronuncia nan acuerdo cu e programa, pero naturalmente esaki no ta duna ningun garantia cu lo ta bay tin un planificacion realistico y mas importante ainda, e recursonan pa haci e inversionnan grandi cu lo mester pa realiza algo. Sin placa nada ta move, esey ta na tur pais, semper.

Felizmente, nos ta parti di un region cu hopi pais y teritorio chikito, cu facilmente ta ‘sign up’ pa un programa asina, sigur si te cierto altura lo tin recurso disponible pa apoya e esfuerzonan. Esey ta haci cu semper lo tin plan pa haya colaboracion di mayoria di e paisnan di nos region pa en todo caso mustra nan apoyo, pero semper ta keda e duda te unda nan ta bay cumpli. Bisando esey, nos actuacion como pais no mester depende asina hopi di loke otronan ta haci o keda sin haci. Esey, basta tin recurso disponible cu ta bin directamente pa Aruba, pasobra nos no tin tanto confianza den proyecto conhunto cu otro pais. Historia den e region aki ta mustra cu esey ta algo bastante dificil pa logra.

Pero laga nos supone cu nos por haya apoyo pa proyecto propio cu nos por implementa sin depende di con cos ta anda den e demas paisnan. Esey inmediatamente ta trece e pregunta kico nos tin prepara pa 2030, cu ta solamente 7 aña nos dilanti, ni dos periodo di gobernacion completo… Pa bisa berdad, nos no sa. Sea gobierno tin plannan mas elabora cu nan no ta divulga, o no tin plan ainda elabora pa e 17 metanan di Nacionnan Uni pa 2030. Y cu plan nos no ta referi na e expresionnan di ‘windowdressing’, sino e logronan concreto cu ta visualiza pa 2030, riba cada tereno. Den e caso cu tin plan elabora caba, ki dia tin e idea di comparti esaki cu comunidad? E metodo di Nacionnan Uni no ta encera solamente papia cu un grupo chikito selecto di ‘stakeholder’ cu gobierno mes ta eligi, mientras ta mantene resto di comunidad den scur kico realmente ta bay haci. Pa bisa e cos bon cla: ta facil pa ricibi e delegacionnan cu ta bin di bishita, rondona nan cu partidonan interesa bon elegi pa gobierno, y duna e impresion cu tin un berdadero dialogo cu comunidad ta tumando lugar.

No cu cualkier dialogo, tampoco cu tur stakeholder, necesariamente ta garantiza bon plan pa ehecuta y logra avance significativo. E punto no ta, manera bisa caba, pa elabora plan bunita promer cu 2030 bati na nos porta, sino cu nos mester logro concreto pa e fecha ey… Y esey ta unda e sapato aki ta primi: nos no ta mira practicamente nada cu ta bay den direccion di desaroyo planifica y prometedor, en todo caso no den loke a keda publica den ultimo añanan. Mientras cu tin varios asunto cu bien por a hinca den un cuadro di desaroyo pa 2030, pero nos no a tende esey. Ehemplo den esaki ta e desaroyonan cu mester tuma lugar den enseñanza, unda bao di impulso Hulandes tin varios proyecto di reforma y mehoracion den e diferente tiponan di enseñanza andando, pero e decisionnan clave no a cay ainda, al menos no a comparti esaki cu comunidad, y tampoco a duna un ‘time line’ pa e proyectonan aki. Mirando e magnitud di e cambionan necesario, y e hecho cu ta tuma varios aña pa mira resultado, esaki lo ta un bon caso pa pone como meta pa 2030, di e manera ey cumpliendo concretamente cu e proyecto global aki. Nos a tende esey?

Otro meta importante ta esun encuanto industria, innovacion y infrastructura. Den e dianan aki ta papiando atrobe di e instalacionnan di purificacion di awa sushi, cu ta bay pasa pa un entidad priva – di gobierno – pa loke ta e maneho, sin cu ta mustra algo di unda e asunto mes mester bay den futuro, y kico ta e plannan pa 2030 riba tereno di infrastructura. Pa keda na e tema di awa sushi: banda di e parti cu ta conecta riba e sistemanan di purificacion, ki plan gobierno tin pa maneha awa sushi pa e sigur 20.000 adresnan cu no ta conecta? Ta keda carga awa cu truck hiba na e dos lugarnan ey, o ta cuminza pensa riba otro forma, mas descentraliza, di procesamento di awa sushi? Formanan cu ademas por resulta mas economico tambe pa e 20.000 hogarnan ey?

Nos tin e presentimento fuerte cu gobierno di Aruba no ta prepara pa anda cu e temanan aki, talvez na nivel di ‘roadshow’, pero no na nivel di berdadero planificacion a largo plazo. Pero, e problema ey nan ta comparti cu tur e gobiernonan desde 1986…