Desde firmamento di un acuerdo na palacio Miraflores na juni 2016, cu tur bombas y platillos imaginabel, e avancenan den e rehabilitacion proponi pa e refineria ta den un proceso largo, cu mas retraso cu desaroyo real. Ainda segun e ultimo declaracionnan di e gerencia nan lo ta ehecutando actualmente un inspeccion pa determina exactamente kico lo mester haci. Esey nos no ta cuestiona, pasobra si bo no haci esey bo no por ni cuminsa traha. Punto ta cu lo a cuminsa na october aña pasa cu esey, despues a bira comienso di 2017, despues a bira 1 di juli di e aña aki, y awor ta bisa cu inicio di e prome parti di e proceso operacional ta planea pa fin di 2018. Mester tin algo cu ta bay robes den e asunto aki cu e fechanan ta keda move den direccion di horizonte. Kico por ta e problema?

Den nos concepto e tardansa mayor ta ocasiona pa e falta di capital pa por cuminsa efectivamente. Despues cu a bira bon cla cu den e consorcio PDVSA/Citgo no tabatin capital disponibel pa financia e proyecto aki, a cuminsa e buskeda di e capital aki. Na fin di 2016 a yega na un acuerdo cu e tres contratistanan mayor, e compania Frances Technip y dos compania Venezolano, Y&V Group y Tecnoconsult, lo a cera un deal pa busca capital riba nan mes, haci e trabao y cobra despues ora e planta ta opera. Un sorto di PPP pero private private den e caso aki, mescos cu tabata e idea cu e tres companianan aki pa busca placa pa habri mas pos di petroleo den e faha di Orinoco, y haya pago despues cu e posnan ta den produccion. Di e acuerdo na Venezuela no ta tende nada mas.

Asina leu cu nos por a investiga, ningun di e tres contratistanan a habri un sucursal na Aruba, un condicion importante pa por opera legalmente aki. Di fuente bon informa nos a comprende cu e firma Frances no lo participa mas den e proyecto di rehabilitacion, lagando e pregunta ta ken ta haci kico riba e tereno actualmente. Ta hopi importante pa e gobierno nobo haya sa bon kico ta e situacion actual, cuanto tempo e proyecto lo tuma pa keda cla, y mas importante ainda, cuanto spin off por spera den e proximo añanan pa caha di gobierno. Den su informe di juni 2017, IMF ta destila, di loke nan a haya di tende di dirigentenan di e companianan envolvi, principalmente Citgo Aruba NV y Refineria di Aruba NV, cu e proceso di rehabilitacion lo cuminsa na final di 2017 y cu esaki lo dura como dos aña. Awor aki, pasa di mita di october ta in late 2017 manera e informe di IMF ta menciona, y nos no ta mira nada ta move; ni e mancamp pa ricibi e trahadonan di exterior ta cla prome cu fin di aña. Ta p’esey no ta realistico pa programa e operacion completo prome cu aña 2020, ora nos ta cerca di bay campaña electoral atrobe…

Esaki ta implica cu atrobe tin un retraso, poniendo e inversionnan inicial te den 2018, si acaso di berdad e problema di financiamento ta resolvi. E inversion total den e refineria sin embargo no ta e solucion final pa e problema financiero di gobierno tampoco. IMF ta calcula cu e upgrader, ora e ta opera completamente, lo por contribui cu alrededor di 6% di GDP. Esaki den contribucion directo, y indirecto den consumo di empleado y spin off den resto di economia. Den e fase di construccion pa un tempo limita lo tin un aportacion bastante bon na loonbelasting por ehemplo, pa e cantidad grandi di empleado di exterior cu lo ta trahando riba e proyecto. E pregunta clave ta si Aruba ta salba cu e 6% di boost aki. E ta representa alrededor di Afl. 300 miyon di contribucion, di cual mas o menos un kinto parti ta bin pa caha di gobierno. Algo mas di Afl. 60 miyon di entrada extra pa gobierno ta considerabel, pero no ta yuda gobierno gana guera, ora mira e buraco cu tin pa tapa den presupuesto den e añanan nos dilanti. Na pago di e compromisonan di e famoso proyectonan ‘PPP’ ya caba nos lo mester bay paga mas cu e suma ey.

For di e partidonan den deliberacion pa forma gobierno, por tende e deseo di tin un asina yama quick scan di un institucion independiente, di exterior, pa por tin un evaluacion mas exacto y coherente di e situacion financiero, cu mira pa futuro. Esaki riba su mes ta parce un deseo logico y rasonabel. Sin embargo, ta dificil pa un scan asina ta disponibel prome cu caba di negocia un gabinete nobo, cu mester por keda cla den e proximo par di siman, pa por ta den gobernacion asina cu parlamento nobo tuma asiento. Si un instancia manera IMF lo mester duna su opinion, e lo no ta diferente di locual nan a duna na juni ultimo, di cual nos a caba di cita aki. Aruba no por spera milagro di e upgrader; lo mester sucede algo mas.