Manera tur otro pais na e momento aki, nos tambe ta sinta cu e dilema grandi, kico na cierto momento ta lo consehable pa haci: habri porta di nos pais pa nos por cuminsa drecha nos economia, o tene e porta cera pa nos no core peligro? Manera tur otro pais, no ta existi un forma unda ta scoge pa un di e dos extremonan aki. Nos lo mester busca un caminda mas o menos meymey, actuando cu diligencia ora mester y tumando cierto riesgo calcula, tumando anto decision parcial segun cu nos ta move y e problemanan presenta. Nada facil pa ningun gobierno, y pa nos e no ta diferente.

Nos por bisa cu en todo caso te awor e parti di combati e virus a bay hopi bon. Esey nos ta comparti cu casi tur e teritorionan chikito den Caribe, cu ta para anto dilanti e mesun problema cu nos tin: con pa habri e porta? Nos ta cuminsa ripara tambe cu den otro paisnan den region tambe nan ta haya nan cu e pregunta mas dificil ainda pa contesta: si mester habri porta y no lo cer’e completamente mas tampoco, cuanto morto ta aceptable pa nos? Logico ta cu nos como humano no lo tin gana di contesta e pregunta ey. Y nos no lo envidia e posicion di esnan cu ta yama pa tuma e decision aki. Nan lo ta den mesun posicion cu un medico cu ta trata hende den un desastre grandi, unda tin un cantidad grandi di herido, y no tin modo di acomoda tur den e facilidadnan disponible. E medico mester dicidi ken ta biba y ken ta muri, a base di loke e ta considera como caso cu ta vale la pena pa trata ainda, y esnan cu no por salba. E mesun fenomeno aki a sucede recientemente durante e crisis na entre otro Italia, unda e facilidadnan di ICU no ta suficiente pa acomoda tur esnan cu tin mester di esey pa por sobrevivi. Bo ta haya e storianan conmovedor, manera esun di un persona di edad halto cu ta bisa: “Laga mi bay, mi a biba henter un bida caba, y bon. Duna un hende mas hoben e lugar ey.”

E pregunta clave ey cu ningun hende kier contesta, lo bin na cierto momento tambe pa nos, den un forma un tiki diferente, manera esun haci caba: cuanto morto ta aceptable como ‘trade off’ pa laga economia funciona? Sin duda algun esun cu finalmente mester tuma e decision, lo mester hacie. E pregunta mas importante ta: kico nos ta haci pa e pregunta clave menciona no bira mas dificil pa contesta ainda? Aki ta unda e curso di evento den e proximo lunanan no lo depende solamente di e medidanan cu lo tuma pa purba minimisa e riesgo di importacion di e coronavirus, sino tambe con nos ta bay comporta nos mes como ciudadano, cu ta sali di cas bay trabao, bay haci compra, sali pa diverti, etc. E unico defensa cu nos tin, ta cuida nos curpa, literalmente, no tin alternativa. Esey ta hiba nos na varios decision dificil cu mester tuma pa cosnan cu nos gusta haci y ta aprecia. Por ehemplo, te awor nos no a papia mes tocante permiti deporte funciona normal atrobe. Tampoco di otro evento grandi manera concierto, pero tambe evento cultural unda por tin grupo mas grandi di persona presente. Si cuminsa permiti esakinan na cierto momento, e trabao cu lo bin pa esnan cu mester controla y vigila esaki ta bira hopi grandi. Nos por a ripara caba cu por ehemplo den e caso di e scolnan cu mester a prepara pa habri, tin varios cu no a ni haya bishita di e instancia cu mester controla. Mescos cu no tin e capacidad pa controla tur e empresanan cu ta hayando subsidio di salario, unda segun cu nos ta haya tende y mira como medio di comunicacion, tin bastante abuso ta tumando lugar. Tin compania cu a o ta cobra e subsidio di salario, pero no ta paga nan empleadonan di acuerdo cu e convenio cu nan tin cu gobierno. Tambe abuso di por ehemplo laga e empleado paga full e 6% di prima di pension obligatorio, sin cu e empleado necesariamente ta ripara e abuso aki.

Loke nos kier indica aki ta cu, si nos kier di berdad limita e probabilidad cu algun dia un di nos mandatarionan mester tuma e decision cu nos tin problema cu e virus, pero no por permiti nos mes e luho di dal porta cera, anto nos lo mester tira un bon vista riba e capacidad berdadero cu nos tin pa actua ora mester. Na e momento aki, nos no ta asina convenci cu nos lo por atende e problemanan cu por surgi, sin mas. No ta trata solamente di atende e asuntonan na entradanan di nos pais, manera aeropuerto, pero mas cu esey e capacidad pa controla e situacion di un propagacion den comunidad, mientras cu economicamente nos mester tuma e decision pa tene e porta habri. Nos no ta tende tanto discusion ni comentario riba e punto aki. Nos mester tuma riesgo calcula, mester habri porta, pero con ta haci ‘damage control’ ora cos bay malo?