Mayoria ta simplemente cumpra un pasashi…

Regularmente nos por tende tur partido politico sclama tocante entrada di ilegal via nos costa. Nan si ta bay haci loke e otro aparentemente no ta haci. Asina siman pasa durante e debate di ‘Millennials’ nos por a tende varios partido atrobe enfatisa e vigilancia di nos costa como un punto cu nan ta bay atende miho. Di acuerdo, e vigilancia na nos costa ta laga di desea, y e responsabel pa esey ta conoci. Pero, ta ken ta bin Aruba den un boto? Esun cu no por pasa inmigracion na aeropuerto of na waf, talbes pasobra e ta carga ‘mercancia’ cu no por pasa aduana? Esun cu ta bin aki pero no ta desea pa ni su nomber ta den e computer di gobierno? Esey por ta e caso. Pero mas importante ta cu e gran mayoria di stranhero ilegal riba e luga aki ta simplemente cumpra un pasashi, subi avion y ta baha  na aeropuerto y ta disparce! Y esaki no ta un fenomeno nobo, pero ta e practica di semper!

Awor, si como politico bo ta desea di mustra firme y eficaz den bo maneho, bo no ta ‘gara e toro na su cacho’? Bo no ta cuminsa unda bo tin informacion di e personanan ey? Di esnan cu ta yega via lama, bo no tin ningun informacion, a menos cu bo gara nan di biaha. Pero una bes nan logra subi tera y disparce, bo no sa ni ken, ni cuanto. Manera bisa caba, motibo pa mehora bo vigilancia na costa, sin duda algun. Pero, tanto bal bo ta drecha ey so y no ta haci nada riba e problema mayor, cu ta e entrada como turista, y cu no ta sali mas. Y di cual bo tin tur nan datonan personal, den e computer bo dilanti.

Con bo por pretende di hiba un maneho efectivo, si bo no ta ni menciona e luga unda e gran mayoria ta drenta. Nos no tin cifra exacto, pero no lo straña nos si di cada 10 ilegal riba nos isla, 8 a drenta sinta comodamente den un avion. Awor, (casi) tur politico, pa ignorancia o pa algo pio, por nenga di reconoce cu por haci kico bo kier na costa, pero esey lo no para e fluho grandi mes. A menos cu bo cuminsa traha riba e parti aki tambe. Y esey, lamentablemente, nos no ta tende di ningun hende.

Pero, nos mester pensa semper riba solucion y no critica so. Ban supone cu ta bin un mandatario cu si ta bay haci algo al respecto, unda e mester cuminsa? Tur hende cu ta drenta Aruba na un manera legal, ta keda registra den e sistema cu Inmigracion ta maneha na aeropuerto y na wafnan, e luganan normal di drenta e pais. Tur nan datonan personal ta keda registra, plus e prome adres unda nan ta bisa cu nan ta bay keda. Naturalmente cu aki caba engaño por cuminsa, pasobra e persona por bay keda na un otro adres cu esun cu el a duna na entrada. Pero aki di biaha tambe ta comete e prome violacion di ley, di duna informacion falso na autoridad. Y ora topa cu ne, e unico medida corecto ta: deport’e di biaha.

Tur esaki, sin embargo, no ta bay funciona si no tin hende cu ta sali en busca di esnan cu a keda atras despues cu nan fecha di salida a vence. E informacion cu nan mester, di e hendenan cu ta den violacion pasobra nan no a sali na tempo, ta disponibel tur dia, cu nomber y fam, y mas. E pregunta grandi ta pakico no ta haci uzo sistematicamente di e informacion aki anto. Hasta nos por a tende algun tempo pasa cu no tin coordinacion entre Dimas y inmigracion, cu consecuencia cu Inmigracion no ta na altura ken a keda atras ilegalmente, pero mientras tanto a haya un permiso di residencia, pa por enfoca riba esnan cu ta totalmente ilegal.

Si di berdad ta asina cu ley ta bisa cu bo mester ta den exterior pa bo por haya un prome permiso, anto ta relativamente simpel pa controla si e persona ta na Aruba of no. Pero si pa un of otro motibo, funcionarionan publico di ambos banda no por colabora y comparti informacion, ta con nos kier avansa? Anto awor ta bin e pregunta grandi: ta ken tin e cos aki wanta? E funcionario publico, o e mandatario cu no ta laga su funcionarionan intercambia informacion? Tin un motibo pa no laga gobernacion funciona drechi?

Banda di tur esaki tin un realidad mas den nos comunidad cu hopi biaha ta ignora. Nos tin un economia dinamico cu ta depende hopi di por tin e empleadonan necesario y na tempo. E tardansa grandi cu tin pa procesa permiso pa trahado ta causa cu e personanan aki ta cuminsa traha, mientras ta spera lunanan largo riba e permiso mes. Ora gobierno (pa ley) por keda sin duna contesta pa 12 siman, ta ken ta sinta warda riba esaki? Anto gobierno ta coopera cu ‘look the other way’ haciendo e exigencia di warda permiso pafo, un farsa completo. Asina nos ta sigui?